Η Ελένη Αρτεμίου – Φωτιάδου μιλά στο SkalaTimes για τη νέα της ποιητική συλλογή, που κυκλοφορεί αυτές τις μέρες σε Ελλάδα και Κύπρο, με το τίτλο «Φώτα στη Διαπασών».
Μέσα από μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη η συγγραφέας και επιθεωρήτρια δημοτικής εκπαίδευσης μας μιλά για την μέχρι σήμερα πορεία της, τη σχέση της με τη συγγραφή, το Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Λάρνακας και φυσικά για τις δύο πόλεις που αγάπησε, την πόλη της την Αμμόχωστο και τη πόλη που την φιλοξενεί από το ’74, τη Λάρνακα. Επίσης μας μιλά για τη σχέση της με τον ζωγράφο Πέτρο Πτωχόπουλο, ο οποίος έχει αναλάβει το εξώφυλλο της ποιητικής συλλογής «Φώτα στη Διαπασών» και για την αγάπη που τους ενώνει, την Αμμόχωστο.
Ανάμεσα σε άλλα η Ελένη Αρτεμίου Φωτιάδου τονίζει πως γι αυτήν η συγγραφή είναι κάτι περισσότερο από μία εσωτερική ανάγκη. «Είναι τρόπος ζωής. Να αντλείς από τον εξωτερικό και εσωτερικό σου κόσμο το ανεπαίσθητο ή και το κραυγαλέο, να το μετουσιώνεις σε συναίσθημα, να το μεταπλάθεις σε στοχασμό, να το εκφράζεις με λέξεις. Στην αρχή δεν συνειδητοποιείς απόλυτα γιατί το κάνεις. Στη συνέχεια αντιλαμβάνεσαι πως δεν μπορείς να το αποφύγεις, όπως δεν μπορεί κανείς να αποφύγει την αναπνοή ως προϋπόθεση ζωής».
SkalaTimes
Καταρχάς, θα ξεκινήσω με αυτό, από πού αντλείτε δύναμη και έμπνευση για τη γέννηση ενός ποιήματος και στη συνέχεια τη δημιουργία ενός βιβλίου;
Όλη η δύναμη προέρχεται από τη μεγάλη αγάπη για τα πράγματα. Και η έμπνευση κάποτε είναι σαν θείο, ουρανόσταλτο και ανέλπιστο δώρο. Πιο πολύ, όμως, σαν απαύγασμα μιας εσωτερικής διεργασίας, καθώς οι εμπειρίες, οι αναγνώσεις, τα ερεθίσματα προκαλούν μέσα μου την απαραίτητη τριβή για τη λάμψη και τη φλόγα. Περνώ πολύ χρόνο διαβάζοντας αλλά και παρατηρώντας τους ανθρώπους. Αρκετό χρόνο, επίσης, σε «ασκήσεις επί χάρτου», όπως τις αποκαλώ. Αυτά που έχω σβήσει είναι πολύ περισσότερα από αυτά που έχω εν τέλει κρατήσει. Κι αυτά που έχω δημοσιεύσει πολύ λιγότερα από αυτά που έχω φυλάξει στο αρχείο μου.
Το επάγγελμα σας πόσο σας βοηθά-αν σας βοηθά- στη συγγραφή;
Από άποψη χρόνου σίγουρα το επάγγελμά μου είναι ανασταλτικός παράγοντας. Απαιτεί ενέργεια και μου απορροφά αρκετές ώρες της μέρας. Από την άλλη, ως Επιθεωρήτρια Δημοτικής Εκπαίδευσης, έχω την ευκαιρία να επικοινωνώ με πολλούς ανθρώπους και η επικοινωνία αυτή είναι σίγουρα επωφελής για κάποιον που γράφει. Αφού στον πυρήνα της γραφής και ειδικότερα της δικής μου γραφής είναι πάντα ο άνθρωπος και η υπαρξιακή του αγωνία.
Πόσα χρόνια ασχολείστε με τη συγγραφή και τι σας έχει διδάξει αυτή η τέχνη;
Συνειδητά με τη συγγραφή ασχολούμαι από τα 20 μου χρόνια, από τη στιγμή που μπήκα στον επαγγελματικό στίβο ως εκπαιδευτικός. Ποίηση γράφω από τα εφηβικά μου χρόνια. Εξέδωσα, όμως, την πρώτη μου ποιητική συλλογή σε ηλικία 42 ετών, κι αυτό εφόσον είχε τιμηθεί με Α΄Βραβείο και μου ζητήθηκε για έκδοση. Στην αρχή, λόγω επαγγέλματος, ασχολήθηκα περισσότερο με την παιδική λογοτεχνία. Αλλά και με τη θεατρική και σεναριακή γραφή, μια και με μάγευε και με μαγεύει πάντα ιδιαίτερα το γεγονός ότι μπορώ να πλάσω έναν χαρακτήρα και να τον δω να ζωντανεύει επί σκηνής. Τα τελευταία χρόνια ασχολούμαι κυρίως με την ποίηση. Με όλη την αφοσίωση που αυτή επιβάλλει. Μέσα από αυτή την πολύχρονη διαδρομή, κατά την οποία γεύεται κανείς τη χαρά της δημιουργίας, ο καλύτερος τρόπος να ζει κανείς τη ζωή κατά τον Καντ, νομίζω πως έχω διδαχτεί πρωτίστως να ζω στη σιωπή και πως έχω ασκηθεί στην αυτοπειθαρχία. Μαθαίνεις έτσι να προσεγγίζεις με τη δέουσα προσήλωση την ανάγνωση και τη γραφή. Και δεν είναι τυχαίο που μιλώ πρώτα για ανάγνωση.
Γιατί γράφετε; Είναι μια εσωτερική ανάγκη ;
Kάτι περισσότερο από αυτό, νομίζω. Είναι τρόπος ζωής. Να αντλείς από τον εξωτερικό και εσωτερικό σου κόσμο το ανεπαίσθητο ή και το κραυγαλέο, να το μετουσιώνεις σε συναίσθημα, να το μεταπλάθεις σε στοχασμό, να το εκφράζεις με λέξεις. Στην αρχή δεν συνειδητοποιείς απόλυτα γιατί το κάνεις. Στη συνέχεια αντιλαμβάνεσαι πως δεν μπορείς να το αποφύγεις, όπως δεν μπορεί κανείς να αποφύγει την αναπνοή ως προϋπόθεση ζωής.
Μιλήστε μας για το νέο σας βιβλίο…
Είναι μία ποιητική συλλογή, η οποία «χτίστηκε» από την αρχή με θεατρικά υλικά. Τίποτα δεν είναι τυχαίο. Δεν έγραψα δηλαδή διάφορα ποιήματα, τα οποία θέλησα κάποια στιγμή να τα εντάξω σε ένα βιβλίο. Η πρόθεση ήταν ξεκάθαρη στο μυαλό μου από την αρχή. Το σκηνικό της συλλογής στήνεται μέσα από τον κόσμο του θεάτρου. Θεατρικό αναλόγιο, διανομή ρόλων, βιογραφικά σημειώματα συγγραφέα και πρωταγωνιστή, ελεύθερη μετάφραση του έργου, απόδοση στα ελληνικά, τελική πρόβα, κουίντες, βεστιάριο, αμπιγιέζ, υπόκλιση, ατάκες (που μεγαλώνουν τον ρόλο), σημείωμα σκηνοθέτη, αυτοσχεδιασμοί, κριτικά σημειώματα, το Θέατρο στο ραδιόφωνο, Θέατρο σκιών, Μαριονέτα… είναι μερικοί από τους τίτλους των ποιημάτων της συλλογής. Αλλά θα βρει κανείς και ποιήματα εμπνευσμένα από τον τίτλο ή από την πλοκή γνωστών θεατρικών έργων. Δεν λείπουν, επίσης, ποιήματα με αναφορές στην πραγματικότητα του νησιού μας. Σημειώνω το ποίημα «Αρχαίο Θέατρο Σαλαμίνας», το οποίο εμπνέεται από την τελευταία παράσταση στο υπέροχο αυτό θέατρο πριν από την τουρκική εισβολή του 1974. Η συλλογή ξετυλίγεται σαν πρόγραμμα μιας θεατρικής παράστασης. Συμβολικός, αλληγορικός λόγος. ΄Οπως γράφει και στο Δελτίο Τύπου ο εκδότης μου, Κώστας Κρεμμύδας, στη συλλογή αναλύονται σε βάθος όλες οι πτυχές της ανθρώπινης φύσης, ο έρωτας, ο θάνατος, η απόγνωση, η αγωνία, η μοναξιά, η ελπίδα. Άλλωστε στη ζωή όπως και στο θέατρο «όλα είναι παράσταση» που προχωρά ανάλογα με τις διαθέσεις, την προετοιμασία, το πάθος και την ικανότητα του πρωταγωνιστή, δηλαδή του καθενός μας. Νομίζω πως είναι η πρώτη φορά που τόσο εμφατικά η ποίηση έχει άμεση αναφορά στο θέατρο, με τον ποιητικό, όμως, λόγο να πρωτοστατεί. Κι αυτή είναι και η πρωτοτυπία της συλλογής.
“Φώτα στη διαπασών” τι θέλει να πει ο τίτλος; Είναι σημαντικός ο τίτλος σε ένα βιβλίο ποίησης; Ποια η άποψη σας;
Συγκερασμός φωτός και ήχου. ΄Η, αν θέλετε, χρώματος και ήχου, αφού το φως στην τέχνη τονίζει το χρώμα. Ανοικτά τα μάτια και τα αυτιά, ορθάνοικτες οι αισθήσεις σε μια ζωή που όλο φθίνει, όλο φτάνει προς το τέλος σαν μία μοναδική παράσταση, την οποία καλούμαστε να σκηνοθετήσουμε με τον καλύτερο τρόπο, με τους καλύτερους ρόλους και εν τέλει με το πιο αξιοπρεπές φινάλε. Ναι, είναι σημαντικός ο τίτλος σε ένα βιβλίο. Είναι η πρώτη αίσθηση που αποκομίζει ο αναγνώστης και ο τίτλος θα πρέπει να είναι αρκούντως ελκυστικός για την περιέργειά του.
Το εξώφυλλο είναι του γνωστού καταξιωμένου ζωγράφου Πέτρου Πτωχόπουλου. Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία;
Η συνάντησή μου με τον εκλεκτό ζωγράφο Πέτρο Πτωχόπουλο ήταν μία από τις πιο ευτυχείς συναντήσεις στα πλαίσια του 1ου Διεθνούς Φεστιβάλ Ποίησης Λάρνακας, το οποίο πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά φέτος στη Λάρνακα, από τις 29 Απριλίου μέχρι την 1η Μαΐου. Η ιδέα της δημιουργίας του Διεθνούς Φεστιβάλ Ποίησης Λάρνακας ανήκει στον Ποιητή και καθηγητή Δημιουργικής Γραφής και Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, κ. Τριαντάφυλλο Κωτόπουλο. Η τιμητική πρότασή του να εργαστώ για την υλοποίηση του Φεστιβάλ, ως Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής, η άψογη επικοινωνία και συνεργασία μας, η επιτυχία που κατά γενική ομολογία καταγράφηκε στην πραγματοποίηση του Φεστιβάλ, μας κάνουν πολύ αισιόδοξους για τη συνέχεια. Στα πλαίσια του Φεστιβάλ θεωρήσαμε πολύ σημαντική, και εγώ και ο κ. Κωτόπουλος, τη σύζευξη του ποιητικού λόγου με την εικαστική τέχνη. Γνωρίζοντας και εκτιμώντας εδώ και χρόνια το έργο του Πέτρου Πτωχόπουλου, ήταν η πρώτη πρόταση που σκέφτηκα να καταθέσω ως εισήγηση για το θέμα της εικαστικής έκθεσης. Η εισήγηση έγινε αμέσως αποδεκτή από τον κ. Κωτόπουλο. Μέσα από την υπέροχη δράση «Ποίηση και Ζωγραφική», για την οποία ευχαριστώ από καρδιάς τον αγαπητό μας ζωγράφο, αναπτύχθηκε μία σχέση αμοιβαίας εκτίμησης. Ταυτόχρονα ανακαλύψαμε ότι, πέρα από τις τέχνες, μάς ενώνει η κοινή καταγωγή, η λατρεμένη πόλη της Αμμοχώστου, ο καημός του ξεριζωμού, η λαχτάρα για απελευθέρωση και επιστροφή. Στις συζητήσεις μας που ακολούθησαν μίλησα και για την καινούρια μου ποιητική συλλογή. Στάθηκα ιδιαιτέρως σε ένα ποίημα της συλλογής, το οποίο αναφέρεται στην τελευταία παράσταση που δόθηκε στο αρχαίο θέατρο της Σαλαμίνας πριν από την τουρκική εισβολή. Κι αυτό ήταν. Ο Πέτρος Πτωχόπουλος μού έκανε την τιμητική πρόταση να δημιουργήσει το εξώφυλλο αυτής της συλλογής. Και το έπραξε άμεσα . ΄Εγινε ο πίνακας, μια καταπληκτική πραγματικά δημιουργία με τον τίτλο «Αναδυόμενος πολιτισμός», στάληκε ως φωτογραφία στον εκδότη μου και το αποτέλεσμα μάς κάνει όλους πάρα πολύ χαρούμενους. Προσωπικά αισθάνομαι και μια συγκίνηση γι΄αυτή τη συλλογή. Τρεις συνολικά τέχνες συναντώνται δημιουργικά. Η ποίηση, η ζωγραφική και το θέατρο, με τον τρόπο που έχω περιγράψει πιο πάνω. Και ίσως, σε μια μελλοντική παρουσίαση, να έχουμε τη χαρά να εμπλέξουμε και τη μουσική. Λεπτομέρεια, αλλά πρέπει να πω ότι δεν γράφω ποτέ χωρίς μουσική. Πάντα κάποια αγαπημένα ορχηστρικά κομμάτια συνοδεύουν τις δημιουργικές διαδρομές της γραφής.
Πότε κυκλοφορεί το νέο σας βιβλίο και πού μπορεί να το βρει κανείς;
Κυκλοφορεί αυτές τις μέρες στην Ελλάδα. ΄Ηδη μπορεί κάποιος να το βρει και να το παραγγείλει σε ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία, αν κάνει μια σχετική έρευνα στο διαδίκτυο. Και ασφαλώς θα μπορεί κανείς τις επόμενες μέρες να βρει το βιβλίο και σε μεγάλα βιβλιοπωλεία της Κύπρου και της Ελλάδας.
Για εσάς τι εστί ποίηση;
Η ομορφιά και ο ρυθμός των λέξεων σε μια συμπύκνωση νοήματος . Αυτό που σε εκπλήσσει με κάτι τόσο καινούριο και οικείο ταυτόχρονα, αφού μπορεί να σου θυμίσει με άλλη γλώσσα κάτι που ήξερες, αλλά το είχες ξεχάσει. Από αρχαιοτάτων χρόνων όλα έχουν ειπωθεί στην ποίηση, τα Ομηρικά ‘Επη είναι η απτή απόδειξη γι΄αυτό. Πλέον ποίηση για μένα είναι αυτό που μπορεί να με αιφνιδιάσει ευχάριστα, επειδή το οικείο μπορεί με απρόσμενους τρόπους να το κάνει ανοίκειο και τη γλώσσα να τη φορτίσει με νόημα στον υπέρτατο βαθμό.
Στη Λάρνακα μας τι θα θέλατε να δείτε να αλλάζει;
Θα ήθελα, μέσα και από τις δράσεις του Διεθνούς Φεστιβάλ Ποίησης Λάρνακας, να στραφεί περισσότερο ο κόσμος προς τον πολιτισμό, την ποίηση πρωτίστως και την πεζογραφία ασφαλώς, γιατί η καλή πεζογραφία, κατά την άποψή μου, δεν μπορεί να είναι χωρίς ποίηση. Να αγκαλιάσει πολύ περισσότερο το κοινό της Λάρνακας την ποίηση και τους ποιητές, την ομορφιά και τη δυναμική του ποιητικού λόγου. Τόσο εγώ όσο και ο Πρόεδρος του Φεστιβάλ, ο κ. Κωτόπουλος, πιστεύουμε ότι το Φεστιβάλ μπορεί να προσφέρει πολλά στον τομέα αυτό. ΄Ηδη το Φεστιβάλ έχει δείξει τη δυναμική του και δίνει πολλές υποσχέσεις για το μέλλον.
Πέρα από αυτό, θα μου αρέσει να βλέπω τη Λάρνακα να αλλάζει και να προοδεύει, διατηρώντας μια παραδοσιακή ομορφιά και δίνοντας τους κατάλληλους χώρους στους πολίτες της για πολιτισμό, αθλητισμό, ψυχαγωγία.
Ποια είναι τα αγαπημένα σας μέρη στη πόλη και επαρχία Λάρνακας;
Μέσα στην πόλη αγαπημένος προορισμός εδώ και χρόνια είναι η πλατεία του Αγίου Λαζάρου. Το κρατάω αυτό από παιδί, γιατί κοντά στην εκκλησία ήταν η πρώτη μου γειτονιά μετά την τουρκική εισβολή. Μετά η Πλατεία Ευρώπης, άλλος ένας εμβληματικός και ιδιαίτερος χώρος. Αγαπώ τον συνδυασμό του παρελθόντος και του παρόντος, ενώ η θάλασσα συνδέει τα δύο και τα προεκτείνει στο μέλλον. Και μετά το Κάστρο, χώρος που με εμπνέει ποικιλοτρόπως. Εκτός πόλεως, αγαπώ πάντα τον χώρο της Αλυκής, ειδικά τον χειμώνα, την εκκλησία της Παναγίας της Αγγελόκτιστης στο Κίτι και φυσικά όλα τα μέρη στα οποία μπορώ να βρω θάλασσα απάνεμη και φιλόξενη το καλοκαίρι, για να συγκεντρώσω τις σκέψεις μου και να ερωτευτώ ξανά τον κόσμο. Κανείς δεν γράφει χωρίς αυτό τον έρωτα.
Ο θεσμός του Διεθνούς Φεστιβάλ Ποίησης Λάρνακας στον οποίο πρωτοστατήσατε για τη δημιουργία του, τι ονειρεύεστε να φέρει στη Λάρνακα;
Πιστεύω ότι εκφράζω και τον Πρόεδρο του Φεστιβάλ, τον κ. Κωτόπουλο, απαντώντας στην ερώτησή σας. Θα θέλαμε και οι δύο, με την καθιέρωσή του Διεθνούς Φεστιβάλ Ποίησης Λάρνακας ως θεσμού, αυτό να φέρει ένα νέο πνεύμα στα πολιτιστικά δρώμενα της Λάρνακας και της Κύπρου γενικότερα. Να γίνει η Λάρνακα χώρος συνεύρεσης ποιητών από όλο τον κόσμο, κέντρο σημαντικών λογοτεχνικών δράσεων με διεθνή απήχηση και ακτινοβολία. Θεωρούμε πολύ σημαντική αυτή την αλληλεπίδραση για το ποιητικό μας γίγνεσθαι. Υπάρχουν σκέψεις και εισηγήσεις από τον κ. Κωτόπουλο, πολύ σημαντικές για τη συνέχεια και την επέκταση του Φεστιβάλ, οι οποίες ευελπιστούμε ότι θα στηριχτούν αναλόγως από τους αρμοδίους.
Τα δικά σας προσωπικά όνειρα;
Να είμαι υγιής για όσα χρόνια μού δώσει ο Θεός. Να μπορώ να χαίρομαι τα απλά και τα μικρά. Και κυρίως να μη με εγκαταλείψει ποτέ η αγάπη για το διάβασμα, η θέληση και η έμπνευση για τη γραφή. Aναπνέω μέσα από τον Λόγο. Νομίζω πως ο πραγματικός θάνατος για μένα θα είναι ο αποκλεισμός μου από την ανάγνωση και τη γραφή, όπως κι αν αυτός επέλθει, στη νομοτέλεια ή τη φθορά των πραγμάτων. Επιθυμώ να μεγαλώνω όμορφα και δημιουργικά, με ανθρώπους γύρω μου που αγαπώ και με αγαπούν. Και να προσφέρω ό,τι μπορώ μέσα από τις συγκινήσεις της γραφής αλλά και μέσω πολιτιστικών δράσεων, όπως είναι το Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Λάρνακας.
Από την Αμμόχωστο την πόλη σας, τι κρατήσατε;
Τη μυρωδιά των περιβολιών πίσω από το σπίτι μου, τη χρυσή άμμο που σαν μαγνήτης τραβούσε μες στα σπλάχνα της τα βήματά μου, την καθάρια θάλασσα, καθώς γινότανε καθρέφτης για τα όνειρά μας. Μικρά παιδιά τότε, ανέμελα, ανυποψίαστα, ρουφούσαμε ως το μεδούλι την ομορφιά που μας χαρίστηκε. Η πλατεία με το σιντριβάνι στο κέντρο της πόλης, ο κήπος στην είσοδό της με τις ατέλειωτες ώρες του παιχνιδιού. Η γιορτή του πορτοκαλιού, τι πρωτόγνωρο για μας πανηγύρι! ΄Ολα εκείνα τα υπέροχα πορτοκαλένια στολίδια μέσα στην πόλη. Θυμάμαι είχα αδυναμία στα δελφίνια. Και ασφαλώς ζωηρή ανάμνηση παραμένει το σχολείο μου. Το Δημοτικό Σχολείο Αγίας Ζώνης, οι πρώτες χαρές της μάθησης, ένα μαντολίνο που ήξερα να παίζω από τη Β΄τάξη κι εξακολουθώ και σήμερα να παίζω, γιατί ό,τι μαθαίνεις να κάνεις μικρός, δεν το ξεχνάς ποτέ ή δεν το ξεχνάς εύκολα. Μα είναι και οι άλλες μνήμες, οι οδυνηρές. Η μέρα της φυγής, η ατέλειωτη ουρά των αυτοκινήτων κάτω από το απειλητικό πέρασμα των τουρκικών αεροπλάνων. Και τέλος ο Φόβος! Στην αρχή ο φόβος για το άγνωστο και αναπάντεχο, ύστερα ο φόβος για τη συνέχεια, τώρα πια ο φόβος πως δεν θα μας δοθεί πίσω αυτό που μας αρπάξανε.
Τέλος, αν η ζωή σας ήταν βιβλίο ή ποίημα, τι τίτλο θα είχε;
Δύσκολοι πάντα οι τίτλοι. Πρέπει να είναι σύντομοι, περιεκτικοί, ενδεικτικοί. Για την περίπτωσή μου πιστεύω πως θα μπορούσα, αντί για βιβλίο ή ποίημα, να δανειστώ τον τίτλο μιας ταινίας του Παντελή Βούλγαρη, ανεξαρτήτως του περιεχομένου της ταινίας.
«Όλα είναι δρόμος», με το σκεπτικό πως όπου έχω φτάσει, αν έχω φτάσει ή καταλήξει κάπου στη ζωή μου, ήταν και είναι μετά από διαδρομές ως επί το πλείστον δύσκολες, μακρινές και επίπονες. Αλλά γι΄αυτό μάλλον άξιζε το ταξίδι, γι΄αυτό μάλλον αποζημιώνει στο τέλος ο προορισμός.
Σας ευχαριστώ πολύ για τις ερωτήσεις σας. Με ταξίδεψαν όμορφα. Συγχαρητήρια στο skalatimes για την εξαιρετική πορεία.
- Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς τη γραπτή έγκριση του SkalaTimes
