Της Ελένης Ευαγόρου*
«Γυναίκες, ζωή, ελευθερία» είναι ένα από τα συνθήματα με τα οποία γέμισαν οι δρόμοι του Ιράν τις τελευταίες μέρες. Από γυναίκες και άντρες που ξεχύθηκαν στους δρόμους με απαίτηση την απαλλαγή από την θρησκευτική δικτατορία. Από αυτές και αυτούς που στέκονται μπροστά στα όπλα, γνωρίζοντας πως έχουν μεγάλες πιθανότητες να χάσουν τη ζωή τους. Εξάλλου το καθεστώς κατέστησε σαφές ότι θα κάνει τα πάντα για να διατηρήσει την τάξη και τον νόμο σκοτώνοντας ένα κορίτσι μόλις 22 χρονών γιατί φάνηκαν τα μαλλιά του.
Ο θάνατος της Μάχσα Αμίνι και όσα ακολούθησαν ξεπέρασαν τα όρια του Ιράν και κατέκλυσαν τα ειδησεογραφικά πρακτορεία και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης δίνοντας τροφή για συζητήσεις αναφορικά με τη χρήση του χιτζάμπ. Αν οι γυναίκες φοράνε μαντήλα από επιλογή, αν πρέπει να το κάνουν γιατί το προστάζει η θρησκεία τους ή αντίθετα αν θα έπρεπε να έρθουν σε πλήρη ρήξη με τη θρησκεία τους για να απαλλαγούν από αυτά τα δεσμά. Κάποιοι μάλιστα συζητούν αν θα έπρεπε στις χώρες της Δύσης να απαγορευτεί η μαντήλα ως μέσο απελευθέρωσης των γυναικών από αυτή.
Ωστόσο, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στο Ιράν και σε άλλα θεοκρατικά καθεστώτα, δεν ξεκινούν από το αν οι γυναίκες φοράνε μαντήλα ή όχι. Ή τουλάχιστον δεν είναι μόνο αυτό.
Η μαντήλα δεν είναι ένα απομονωμένο μέτρο. Αντίθετα, εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο μέσα στο οποίο η θρησκεία εργαλειοποιείται για τον περιορισμό της ελευθερίας των γυναικών, των μειονοτήτων και όσων προέρχονται από χαμηλά κοινωνικά στρώματα. Τα δικαιώματα των γυναικών στις χώρες με θεοκρατικά καθεστώτα είναι πολύ περιορισμένα. Στην περίπτωση του Ιράν, οι γυναίκες είναι υποχρεωμένες να φορούν χιτζάμπ και μακριές, φαρδιές, σκουρόχρωμες ρόμπες. Πέρα από αυτό, δεν μπορούν να κυκλοφορούν ασυνόδευτες και τους απαγορεύεται να συναναστρέφονται ανύπαντρους άντρες.
Στην εξίσωση μπαίνει και το γεγονός ότι οι πιο εύπορες τάξεις δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα με τον θεοκρατικό νόμο και την «Αστυνομία των Ηθών» η οποία τείνει να επιτίθεται σε άτομα που ανήκουν σε εθνοτικές μειονότητες και σε «υποτελή» στρώματα. Αν κανείς κοιτάξει τα γεγονότα στη σύγχρονη ιστορία της χώρας, θα βρει βιασμούς, βασανιστήρια και δολοφονίες γυναικών, ατόμων που προέρχονται από μειονότητες, αριστερών και πολιτικών ακτιβιστών. Αυτά συμβαίνουν συχνά στις φυλακές αλλά δεν περιορίζονται εκεί. Εξάγεται λοιπόν το συμπέρασμα ότι η «επιβολή των ηθών» λειτουργεί κυρίως ως ένα μέσο διασφάλισης της επιρροής του καθεστώτος στις μάζες και επαναβεβαίωσης της εξουσίας του.
Είναι λοιπόν σημαντικό, πριν προβούμε στη διατύπωση απόψεων που θα στηριχθεί στη βάση μιας είδησης που πήρε τ’ αυτό μας, να δούμε τη συνολικότερη εικόνα. Να μην προβούμε σε ισχυρισμούς χωρίς να ζούμε στις συνθήκες εκείνων που έρχονται καθημερινά αντιμέτωπες με το πρόβλημα. Διότι εμείς μπορούμε εύκολα να ζητήσουμε την κατάργηση της μαντήλας ή να θεωρούμε μεσοβέζικη λύση την αναγνώριση του δικαιώματος των γυναικών να την φοράνε ή όχι, από την απόσταση που βρισκόμαστε. Είναι όμως αλήθεια πως εμάς δεν μας ζητήθηκε ποτέ να φορέσουμε μαντήλα, ούτε μεγαλώσαμε σε μια κοινωνία που η συλλογική αντίληψη προστάζει κάτι τέτοιο. Ακόμη χειρότερα, δεν κινδύνεψε ποτέ η ζωή μας όταν την βγάλαμε.
Κι ακόμη πρέπει να σκεφτόμαστε ότι τέτοιες διατυπώσεις δύναται να επηρεάσουν τις γυναίκες που ζουν στη χώρα μας. Ιδιαίτερα εκείνες που προέρχονται από χαμηλά κοινωνικά στρώματα και που ακόμα και αν οι ίδιες έχουν προσπαθήσει να ενταχθούν στην κοινωνία μας, ακόμα και αν είναι μορφωμένες και έχουν μάθει άπταιστα τη γλώσσα μας παραμένουν στιγματισμένες επειδή φοράνε μαντήλα. Αυτές που βρίσκουν πόρτες κλειστές όταν πάνε να ζητήσουν δουλειά, ακόμα και αν έχουν όλα τα απαραίτητα προσόντα. Όσες εισπράττουν συνεχώς καχύποπτα βλέμματα στα καταστήματα και στις υπεραγορές γιατί κάποιοι είναι σίγουροι πως θα κλέψουν. Εκείνες που έρχονται καθημερινά αντιμέτωπες με ότι περιλαμβάνει το κοινωνικό περιθώριο στο οποίο τις έχουμε ρίξει.
Αυτές τις ημέρες, ας εμπνευστούμε από την εξέγερση στο Ιράν. Ας κοιτάξουμε με θαυμασμό τις γυναίκες που καίνε τις μαντήλες τους και εκείνες δίπλα τους που τις χειροκροτούν ενώ φοράνε τις δικές τους, τους άντρες που μάχονται για τη γυναικεία χειραφέτηση, ένα λαό που διεκδικεί το δικαίωμα του στην ζωή και στην ελευθερία.
*Μέλος Κεντρικής Επιτροπής ΑΚΕΛ
