Εξήντα οκτώ χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τα ξημερώματα εκείνου του πρωινού που τάραξε συθέμελα την Κύπρο. Σαν σήμερα, την 1η Απριλίου 1955 άρχιζε ο ένοπλος αγώνας της Εθνικής Οργάνωσης των Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ) στα χωριά, τις πόλεις και τα βουνά, με διακηρυγμένο στόχο των Ελλήνων της Κύπρου την αποτίναξη του βρετανικού ζυγού και την ένωση με τη μητέρα πατρίδα.
Τις βραδινές ώρες της 31ης Μαρτίου προς την 1η Απριλίου 1955, οι μεγάλες κυπριακές πόλεις τραντάχτηκαν από τις εκρήξεις βομβών που είχαν τοποθετηθεί σε κυβερνητικά κτήρια, αστυνομικούς σταθμούς, υποσταθμούς της Αρχής Ηλεκτρισμού, την Κυπριακή Ραδιοφωνική Υπηρεσία και σε βρετανικό στρατόπεδο της Αμμοχώστου. Την ευθύνη για τις βομβιστικές επιθέσεις ανέλαβε με προκηρύξεις της η ΕΟΚΑ, που έφεραν την υπογραφή του Αρχηγού Γεώργιου Γρίβα Διγενή.
Η πρώτη προκήρυξη της ΕΟΚΑ, προσκλητήριο στον απελευθερωτικό αγώνα, αιτιολογούσε τη δημιουργία της Οργάνωσης:
«Είναι καιρός να δείξωμεν εις τον κόσμον, ότι εάν η διεθνής διπλωματία είναι ΑΔΙΚΟΣ και εν πολλοίς ΑΝΑΝΔΡΟΣ, η κυπριακή ψυχή είναι γενναία·εάν οι δυνάσται μας δεν θέλουν να αποδώσουν τη λευτεριά μας, μπορούμε να την διεκδικήσωμεν με τα ίδια μας τα χέρια και με το αίμα μας. (…) Ο αγών θα είναι σκληρός. Ο δυνάστης διαθέτει τα μέσα και τον αριθμόν. Εμείς διαθέτομεν την ψυχήν, έχομεν και το δίκαιο με το μέρος μας. Γι’ αυτό και θα νικήσωμεν».
Σε μια άλλη προκήρυξη, η Πολιτική Επιτροπή του Κυπριακού Αγώνα (ΠΕΚΑ) αναφερόταν στους ‘Εθελοντές της Λευτεριάς’ ως ακολούθως:
«Τίποτε το μεγάλο δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί αν δεν το θέλουν τα νιάτα ενός λαού. Όλοι οι Αγώνες για την Ελευθερία, σε όλες τες εποχές, στηρίζονται κατά μέγιστον μέρος στην νεολαία ενός έθνους. Αυτό φάνηκε περίτρανα και στο τιτανικό ξέσπασμα του μαρτυρικού νησιού μας που αποφάσισε να συντρίψει τες αλυσίδες του μια για πάντα. Τα κυπριακά νιάτα έδωσαν αμέσως και με εκπληκτικό ενθουσιασμό το ‘παρόν’ στο ιερό προσκλητήριο της Λευτεριάς. (…) Τα νιάτα δεν πρόκειται ποτέ ούτε να τα ξεγελάσουν, ούτε να τα κερδίσουν. Το παιχνίδι για αυτούς [Άγγλους] είναι χαμένο. Στα χέρια τους οι νέοι μας ξέρουν ότι κρατούν το μέλλον το δικό τους, αλλά και όλης της Κύπρου. Προτιμούν την αξιοπρέπεια από την ατίμωση, την ελευθερία από την τυραννία».
Τα ελάχιστα όπλα και οι αυτοσχέδιες βόμβες, μπαρουτοκάπνιζαν κάθε γωνιά της κυπριακής γης. Στις πόλεις και στα χωριά, απλοί καθημερινοί άνθρωποι, έκαναν λάβαρο την πίστη στον αγώνα της ΕΟΚΑ για αποτίναξη του αποικιοκρατικού ζυγού και ξεχύνονταν στους δρόμους βροντοφωνάζοντας την επιθυμία τους για ελευθερία και Ένωση με την Ελλάδα.
Ο Κυπριακός Ελληνισμός έζησε στιγμές ηρωισμού και αυτοθυσίας όμοιες με αυτές των επών της παλιγγενεσίας του 1821 και του 1940. Η ελληνική λεβεντιά και το πάθος υπεράσπισης της πατρίδας, θέριευσε στις ψυχές των νεαρών πολεμιστών της ΕΟΚΑ, που χωρίς δεύτερη σκέψη, προσέφεραν τα σώματά τους στον βωμό της ελευθερίας, λαμβάνοντας εξέχουσα θέση στο πάνθεον των ηρώων του Ελληνισμού.
Ο αγώνας της ΕΟΚΑ συμπυκνώνει μέσα του τα οικουμενικά και διαχρονικά πρότυπα του Ελληνισμού. Ο παλλαϊκός ξεσηκωμός της 1ης του Απρίλη 1955 αποτέλεσε ένα ανανεωτικό κίνημα ιστορικής κάθαρσης και εθνικής αναγέννησης και το σπάνιο ήθος του καταγράφεται στο μεγαλείο και την ατομική στάση ζωής των επωνύμων και ανωνύμων αγωνιστών του.
Η αποφασιστικότητα και αυταπάρνηση των μαχητών της ΕΟΚΑ επιβεβαιώνεται με τον πρώτο θάνατο, που συνέβη ως θυσία, το πρώτο βράδυ της δράσης της Οργάνωσης. Νεκρός από ηλεκτροπληξία έπεφτε ο Μόδεστος Παντελή στην προσπάθειά του να προκαλέσει βραχυκύκλωμα λίγο έξω από το Αυγόρου.
Αλώβητη παρέμεινε ωστόσο η εθνική και ανθρώπινη αξιοπρέπεια για τέσσερα ολόκληρα χρόνια με τους αγωνιστές να αιφνιδιάζουν τις αγγλικές δυνάμεις με τα κύματα των επιθέσεών τους.
Ο αγώνας της ΕΟΚΑ αγκαλιάστηκε με θέρμη από τους Έλληνες της Κύπρου. Δεν θα ήταν σκόπιμο να επιχειρήσουμε αξιολογήσεις, ούτε έχουμε το απαιτούμενο ανάστημα να αποτολμήσουμε ένα ανάλογο έργο. Ποιος απ’ όλους, άλλωστε, υστέρησε σε πατριωτισμό, σε θάρρος, σε αυτοθυσία και αυταπάρνηση; Οι μικροί μαθητές των διαδηλώσεων και της διανομής των φυλλαδίων ή οι οικοκυρές που έκρυβαν στους κόρφους τους τις μυστικές διακηρύξεις της Οργάνωσης; Οι ηλικιωμένοι νοικοκυραίοι που πρόσφεραν καταφύγια στους κατατρεγμένους αγωνιστές, ή οι παπάδες που κάτω από το Ευαγγέλιο κρατούσαν τις μυστικές οδηγίες του Αρχηγού;
Από το περίφημο «ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ» του Λεωνίδα μέχρι τη δική μας ιστορική πορεία, όταν οι υπερασπιστές των δικών μας Θερμοπυλών, στα βουνά του Μαχαιρά με τον Γρηγόρη Αυξεντίου και του Δικώμου με τον Κυριάκο Μάτση, αφού διέταξαν τους συντρόφους τους να εξέλθουν των κρησφυγέτων τους και να παραδοθούν, κι αφού έμειναν μόνοι, δεν υστέρησαν στη δόξα των Σπαρτιατών του Λεωνίδα, αλλά υπερέβαλαν τούτους.
Εννέα παλικάρια: Καραολής, Δημητρίου, Μαυρομμάτης, Πατάτσος, Μιχαήλ, Ζάκος, Παναγίδης, Κουτσόφτας, Παλληκαρίδης, ενσυνείδητα και αποφασιστικά δρασκελούσαν το κατώφλι του κελιού των μελλοθανάτων και ανέβαιναν απροσκύνητοι στο ικρίωμα της θυσίας τους, ψάλλοντας τον ύμνο της Ελευθερίας του Διονύσιου Σολωμού. Ευλαβικά σκύβουμε το κεφάλι στους ηρωομάρτυρες της αγχόνης και σε όσους υπέστησαν και ξεψύχησαν από τα φρικτά βασανιστήρια των Άγγλων, ποτίζοντας και μεγαλώνοντας με το αίμα τους το δέντρο της Κυπριακής Ελευθερίας.
Υποκλινόμαστε σήμερα ταπεινά σε όλους αυτούς που αγωνίστηκαν και έπεσαν στο πεδίο της μάχης και αποτίουμε τον ελάχιστο φόρο τιμής, αφήνοντας ελεύθερη τη μνήμη μας να περιφερθεί, να αναστοχαστεί και να αγκαλιάσει του θυσιαστηρίου τους τον βωμό. Από τον Αχυρώνα των τεσσάρων «ελεύθερων πολιορκημένων» του Λιοπετρίου, μέχρι του Μάρκου Δράκου, του Στυλιανού Λένα, του Χαράλαμπου Μούσκου και του Μιχαλάκη Παρίδη τα ολοκαυτώματα.
Η 1η Απριλίου 1955 προβάλλει ως η ωραιότερη και λαμπρότερη σελίδα στην Ιστορία του Κυπριακού Ελληνισμού. Η αδούλωτη ψυχή δεν αναγνώρισε τους Άγγλους κατακτητές, έμεινε ελεύθερη. Στην Ιστορία του Ελληνισμού υπάρχουν πάντοτε σταθμοί που σαν φάροι μάς φωτίζουν και μας καθοδηγούν. Ο Αγώνας της ΕΟΚΑ 1955-’59 παραμένει το πιο λαμπρό ορόσημο στην Ιστορία του Κυπριακού Ελληνισμού για αποτίναξη του αποικιακού ζυγού και απόκτηση της ελευθερίας του. Η σημερινή ημέρα, λοιπόν, μας θυμίζει το υπέρτατο καθήκον για Ελευθερία και Δικαιοσύνη.
Ο Ελληνισμός κρατήθηκε και επέζησε μέσα από τους αιώνες, στηριζόμενος στην αγάπη προς την πατρίδα, τη γλώσσα και τις ρίζες του. Γι’ αυτό έχουμε χρέος να τιμούμε και να θυμόμαστε τις περιόδους που χάραξαν την πορεία μας ανεξίτηλα και να το αποδεικνύουμε καθημερινά στην πράξη μέσα από τη συμπεριφορά και τη νοοτροπία μας, που ως κοινωνία θα πρέπει να μας χαρακτηρίζει για διασφάλιση της συλλογικής μας επιβίωσης.
Έχουμε, ναι, λοιπόν, υποχρέωση και καθήκον να μιλάμε στα παιδιά μας και στη νέα γενιά για την ΕΟΚΑ, για τους αγώνες και τις θυσίες όλων αυτών που έδωσαν τη ζωή τους για μια καλύτερη Κύπρο, για την Κυπριακή Δημοκρατία που έχουμε σήμερα. Γιατί η αρετή και η τόλμη απαιτεί βαθιά γνώση. Και γνώση πρώτα από όλα του εαυτού σου, δηλαδή της πραγματικής σου Ιστορίας. Κάτι τέτοιο, σε καμία περίπτωση δεν λειτουργεί αρνητικά προς τις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού, αφού η βιωσιμότητα μιας ενδεχόμενης λύσης περνά σε μεγάλο βαθμό μέσα και από τον σεβασμό της ιστορικής ταυτότητας του καθενός και όχι μέσα από την αυτοκατάργηση.
Έχουμε, επίσης, ηθική υποχρέωση και καθήκον να στηρίξουμε και να διατηρήσουμε την ψυχική μας πίστη και αντοχή. Αυτή η οφειλή δεν αποτελεί μόνο μνήμη, αλλά τεκμηρίωση της σημασίας του ίδιου του Αγώνα και της δικαίωσής του. Μας καλούν οι ήρωες, οι μάρτυρες και οι αγωνιστές της ΕΟΚΑ, που αναμετρήθηκαν με τους αποικιοκράτες και μας δείχνουν τις βαρύτατες ιστορικές παρακαταθήκες που κουβαλάμε. Με ενότητα και ομοψυχία ας σταθούμε, λοιπόν, όρθιοι και αλύγιστοι μέχρι την ευλογημένη ώρα της απελευθέρωσης των σκλαβωμένων εδαφών μας.
Αγωνιζόμαστε για την απελευθέρωση και την επανένωση της πατρίδας μας και τη συμφιλίωση του λαού της. Επιδιώκουμε, μέσα από την ανάληψη συγκεκριμένων πρωτοβουλιών, την επανέναρξη των συνομιλιών για πραγματική ειρήνη και ασφάλεια στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου, του διεθνούς και ευρωπαϊκού δικαίου, ώστε ολόκληρος ο λαός να απολαμβάνει τα αγαθά μιας αρμονικής και ευημερούσας συμβίωσης και συνεργασίας.
Με το πνεύμα του 1955-’59, με το πνεύμα της ΕΟΚΑ, ζούμε νοερά το μεγαλείο του επικού μας Αγώνα. Δεν ξεχνούμε και δεν υποτασσόμαστε. Οφείλουμε να παραμείνουμε αξιοπρεπείς απέναντι στις θυσίες των ηρώων μας, απέναντι στους εαυτούς μας, στην Ιστορία και το μέλλον μας. Το μόνο δικαίωμα που έχουμε είναι να συνεχίσουμε τον αγώνα μέχρι την τελική δικαίωση, την απελευθέρωση και την επανένωση της πατρίδας μας.
