Ο Φώτος Δημητρίου είναι ένας καλλιτέχνης που θαυμάζω πραγματικά, πολύ.
Όχι μόνο για τα σπουδαία έργα του, που μιλούν στην καρδιά του θεατή και έχουν πάντα κάτι αξιόλογο να πουν σε αυτόν που τα βλέπει, αλλά, περισσότερο, τον θαυμάζω για το βάθος που έχουν οι κουβέντες και η σκέψη του. Πιστεύω πως αυτό πρωτίστως πρέπει να είναι ο κάθε καλλιτέχνης, δηλαδή ένας άνθρωπος με βάθος πνεύματος, σαν τον Φώτο Δημητρίου.
Συναντηθήκαμε μια ηλιόλουστη Φθινοπωρινή ημέρα στο εργαστήριο του στην Πιαλέ Πασά και κουβεντιάσαμε για το Λάρνακα 2030, ο Φώτος είναι μέλος του Δ.Σ του Οργανισμού, για την Μπιενάλε Λάρνακα, την οποία ο Φώτος γνωρίζει καλά, ως Πρόεδρος του Πολιτιστικού Ομίλου ΑΡΤΙΟΝ, για το έργο του που κοσμεί την Πιαλέ Πασά και έχει γίνει πλέον ένα διάσημο τουριστικό ατραξιόν στη πόλη μας, γι αυτά και για άλλα πολλά.
Της Γιώτας Δημητρίου
Αγαπητέ Φώτο αυτό το διάστημα που σε βρίσκουμε καλλιτεχνικά; Ετοιμάζεις κάποια έκθεση;
Η τελευταία μου έκθεση έχει γίνει το Μάρτη στη Λευκωσία, στην Γκαλερί “Αποκάλυψη”, ήταν μια έκθεση με τίτλο “Ανοικτά Παράθυρα”. Ήταν μια ξεχωριστή δουλειά με Αγγέλους, διάφορες συνθέσεις,….
Θυμάμαι την έκθεση και θυμάμαι το πόσο θετικός μου είχε ακουστεί ο τίτλος….Είχε μια αισιοδοξία το concept της έκθεσης;
Πάντα είναι αισιόδοξο το μήνυμα κάθε έκθεσης μου. Εμένα η δικιά μου φιλοσοφία είναι η εξής: H ζωή είναι μια τραγωδία, με την έννοια ότι κάποια στιγμή όλοι θα φύγουμε. Αυτό είναι, βέβαια, τραγικό. Αλλά ενδιάμεσα υπάρχουν αναλαμπές ευτυχίας, χαράς, αισιοδοξίας. Το τέλος (θάνατος) ναι, θα είναι τραγικό, κανείς δεν μπορεί να επιτείνει τη κατάσταση.
Ξέρω ότι πολλοί ηθοποιοί που αντιμετώπιζαν κατάθλιψη ήταν κωμικοί στο επάγγελμα.
Κατά τη δική μου άποψη, ένα έργο τέχνης πρέπει να έχει χιούμορ και αισιοδοξία. Το χιούμορ προέρχεται από τη λέξη “Χυμώδης”. Ένα έργο τέχνης πρέπει να έχει και ευφυΐα. Να ζωγραφίσει κανείς ή να δημιουργήσει δεν είναι δύσκολο. Το παιχνίδι παίζεται στο να μπορείς να βάλεις ευφυΐα σε αυτό που δημιουργείς. Αυτή ήταν και η κυρίαρχη άποψη του Πανεπιστημίου από το οποίο αποφοίτησα και είναι ια άποψη την οποία ασπάζομαι. Ότι τα έργα πρέπει να έχουν κάποια ευφυΐα μέσα. Πολλά έργα έχουν ευφυΐα. Βέβαια, το θετικό είναι ότι ο κάθε θεατής βλέπει διαφορετικά το κάθε έργο, όπως συμβαίνει και με τα βιβλία. Ο καθένας αποκομίζει κάτι ανάλογα με το δικό του χαρακτήρα, βιώματα και προσωπικότητα.
Να σου πω ένα παράδειγμα, εγώ προσωπικά όταν δω τον συνδυασμό του πορτοκαλιού με το πράσινο, αναστατώνομαι ευχάριστα, διότι μου θυμίζει τις πορτοκαλιές στο Βαρώσι. Κάποιος όμως που δεν έχει αυτές τις αναμνήσεις μπορεί να μην του λέει τίποτα αυτός ο συνδυασμός.
Άρα η τελευταία έκθεση ήταν το Μάρτη, αλλά είσαι πάντα σε δημιουργική φάση αγαπητέ Φώτο…
Ναι, είναι αλήθεια. Μετά την έκθεση έφτιαξα άλλα έργα, που δεν είχαν σχέση με εκείνα της έκθεσης. Έφτιαξα διαφορετικά έργα.
Επίσης έλαβα πρόσφατα μέρος σε μια ομαδική έκθεση στην Πάφο.
Κάτι που δημιούργησες και το απολαμβάνουν ξένοι και ντόπιοι είναι τα ανθρωπάκια με τις ομπρέλες στην Πιαλέ Πασά. Εκείνο το έργο πώς προέκυψε;
Εκείνο προέκυψε από τη συμμετοχή μου στην προηγούμενη Μπιενάλε Λάρνακας. Επειδή άρεσε στον κόσμο, φωτογραφήθηκε πολύ, δημοσιεύτηκε σε περιοδικά στο εξωτερικό κτλ, αποφασίστηκε να μείνει μόνιμα.
Πρόσφατα κάναμε μια συμφωνία με τον Δήμο Λάρνακας για να εμπλουτιστεί το συγκεκριμένο έργο. Να εμπλουτιστεί και να πάρει κάποιο ύψος προς τα πάνω, διότι έπεσε και θύμα βανδαλισμού 3-4 φορές.
Πολύ κρίμα αυτό….
Ναι, δυστυχώς. Στόχος τους δεν είναι ο Φώτος φυσικά, αλλά ο πολιτισμός. Διότι δυστυχώς έχει συμβεί και σε άλλες περιπτώσεις να δούμε βανδαλισμούς σε έργα τέχνης που βρίσκονταν σε δημόσιους χώρους.
Το έργο αυτό στην Πιαλέ Πασά άνοιξε ένα άλλο παράθυρο στα πολιτιστικά της πόλης γιατί είδαμε όλοι πόσο αλλάζει η καθημερινότητα μας όταν ένα όμορφο έργο τέχνης γίνει κομμάτι της καθημερινότητας μας. Νιώσαμε ότι θέλουμε κι άλλα έργα σαν το δικό σου να ομορφαίνουν τη πόλη μας.
Ναι, καταλαβαίνω τι λες. Το θέμα είναι το γλυπτό αυτό λειτουργεί ως μέρος του περιβάλλοντος του. Της περιοχής εκείνης. Εγώ θεωρώ πως τα γλυπτά πρέπει να δένουν με τη πόλη και το χώρο στον οποίο τοποθετούνται. Να περιέχουν αυτό που είπαμε προηγουμένως, ευφύια, χιούμορ. Το συγκεκριμένο έδεσε με την περιοχή, με τη θάλασσα. Θα μπορούσαν να γίνονται τέτοια έργα έστω 2-3 τον χρόνο. Αν γινόταν αυτό από το καιρό που ξεκίνησε η Λάρνακα να έχει εκλεγμένο Δήμαρχο, σκεφτείτε πως θα ήταν σήμερα η πόλη μας!
Βέβαια, πρέπει τα έργα πρέπει να είναι καλά επιλεγμένα, να περνούν από μια επιτροπή, η οποία θα έχει σχέση με το αντικείμενο και να γίνεται μια σωστή δουλειά.
Ένα έργο πρέπει να έχει και καλή παρουσίαση, δεν μπορεί ένα έργο άσχετο με παιδιά να είναι δίπλα από μια παιδική χαρά. Πρέπει να προσέχουμε πως παρουσιάζουμε ένα έργο, που το τοποθετούμε, τι υπάρχει γύρω του. Αυτό ισχύει και για υπαίθριο χώρο, αλλά και για εσωτερικούς χώρους. Το έργο πρέπει να είναι έξυπνο και να δένει με το χώρο.
Μια από τις προτάσεις που έχω κάνει κατά καιρούς στο Δήμο Λάρνακας είναι η δημιουργία μιας υπαίθριας αγαλματοθήκης έξω από το Δημοτικό Θέατρο. Εκεί συχνάζουν και παιδιά και το να βάλεις έργα τέχνης εκεί φέρνεις και τα παιδιά πιο κοντά στη τέχνη. Αλλά, επαναλαμβάνω, μελετημένα, έτσι ώστε να μπουν σωστά έργα που να δένουν με το περιβάλλον.
Η Λάρνακα ευτύχησε να έχει πάρα πολλούς καλούς εικαστικούς. Κι αυτό το λέω με κάθε ειλικρίνεια. Δεν θα πω ονόματα, γιατί μπορεί να ξεχάσω κάποιους. Σπουδαίοι εικαστικοί της δικής μου ηλικίας, αλλά και νεότεροι, νέα παιδιά με ταλέντο. Η Σκάλα έχει μια τεράστια δυνατότητα από εικαστικούς που μπορούν να αξιοποιηθούν, ιδιαίτερα τώρα με το ΛΑΡΝΑΚΑ 2030.
Μιας και το ανέφερες και αφού είσαι μέλος του Δ.Σ του Λάρνακας 2030, να ακούσουμε την άποψη σου για την διεκδίκηση της Λάρνακας να γίνει πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2030.
Η άποψη μου είναι ότι η Λάρνακα έχει τα φόντα να διεκδικήσει αυτό το τίτλο. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι κανένας δεν είναι σοφός, κανείς δεν ξέρει τα πάντα. Γι αυτό δεν μπορώ να σου πω “θα ήταν καλά να γίνει αυτό ή το άλλο”. Έχουμε φέρει για τη θέση της Καλλιτεχνικής Διευθύντριας ένα άνθρωπο που έχει ήδη κερδίσει μια Πολιτιστική Πρωτεύουσα (Ελευσίνα) και βασιζόμαστε στις γνώσεις και εμπειρία της.
Στη Λάρνακα γίνονται πολλά πολιτιστικά δρώμενα. Μπορώ να πω ότι η Λάρνακα αυτή την εποχή βρίσκεται σε ένα μεγάλο πολιτιστικό αναβρασμό και λόγω του Λάρνακα 2030 και λόγω του ότι έχουν δημιουργηθεί διάφορα έργα μέσα στη πόλη. Υπάρχει μια αισιοδοξία. Μη ξεχνάς απαλλαχτήκαμε και από τα διυλιστήρια και τις πετρελαιοδεξαμενές, καθάρισαν τα παραλιακά μας μέτωπα. Η Λάρνακα είναι μια πόλη ήσυχη. Μη ξεχνάς πως η Λάρνακα φιλοξενεί και την μεγαλύτερη πολιτιστική δραστηριότητα. Την Μπιενάλε Λάρνακας, κάτι που έχει με τον προσωπικό αγώνα ιδιωτών, πρωτίστως του Μιχάηλ Ηλία και της Μαρίας Παπαδοπούλου.
Η Λάρνακα διαφημίζεται στο εξωτερικό μέσω της Μπιενάλε Λάρνακας κι αυτό μας δίνει νέες δυνατότητες.
Επίσης, η γειτονιά μας εδώ στη Πιαλέ Πασά διαθέτει και νέους εξαιρετικά σπουδαίους εικαστικούς και το λέω με πάση ειλικρίνεια, από την άλλη είμαστε και εμείς οι παλαιότεροι εδώ. Όλο αυτό μπορεί να αξιοποιηθεί από το Δήμο Λάρνακας και ήδη υπάρχουν σχέδια.
Άρα σε βλέπω αισιόδοξο για το Λάρνακα 2030, επειδή πιστεύεις στις δυνατότητες του κόσμου της Λάρνακας
Κοίταξε, η αισιοδοξία είναι ότι εμείς δίνουμε έναν αγώνα. Αν τον κερδίσουμε θα είναι πάρα πολύ καλά. Αλλά, ακόμη και να μην κερδίσουμε, όλη αυτή η πορεία που γίνεται ήδη οφέλησε τη πόλη και την βάζει σε άλλο επίπεδο σκέψης και προτεραιότητας. Κάτι που συχνά λέω είναι το εξής: ποια είναι η αντίθετη λέξη του πολιτισμού; Η Βαρβαρότητα. Όταν ασχολείσαι με τον πολιτισμό κάποια στιγμή αναπόφευκτα θα φέρεις και τον κόσμο κοντά και δεις να εξαφανίζονται και κάποιες αρνητικές νοοτροπίες. Διότι οι αρνητικές νοοτροπίες, ακόμη κι αν υπάρχουν σε μικρό βαθμό, μολύνουν. Άρα ο πολιτισμός μπορεί να τις εξαφανίσει.
Κάποτε είχαν ρωτήσει τον σπουδαίο παιδαγωγό Comenius τι είναι η μόρφωση; Κι αυτός απάντησε, “η μόρφωση είναι μια στάμνα ώσπου βάζεις νερό γεμίζει”.
Τότε τον ρώτησαν, “ναι αλλά αν είναι ραγισμένη ή σπασμένη και το νερό φεύγει;”
Κι η απάντηση του ήταν “μπορεί να μην γεμίσει, αλλά τουλάχιστον θα την ξεπλύνει”.
Θέλω να πω ότι όλες αυτές οι δραστηριότητες που γίνονται μέσα στο πλαίσιο του Λάρνακα 2030, κάτι θα αφήσουν στην πόλη.
Βέβαια, στόχος μας είναι να είμαστε εμείς η Πολιτιστικής Πρωτεύουσα του 2030 και πιστεύω πως γίνονται αρκετές έξυπνες δράσεις που αλλάζουν την εικόνα της πόλης συνεχώς.
Επίσης η Λάρνακα έχει ένα άλλο στοιχείο: Ενώνει πολιτισμούς.
Πάμε λίγο σε σένα. Ανάμεσα στις πολλές και όμορφες συζητήσεις που κάνουμε κατά καιρούς, μου έχεις πει ότι ποτέ δεν σταματά η έμπνευση σου. Συνεχώς σκέφτεσαι πράγματα, έχεις νέες ιδέες, κάνεις καινούρια πράγματα, από που πηγάζει όλη αυτή η δημιουργικότητα και έμπνευση;
Κοίταξε, η έμπνευση είναι ένα παράξενο πράγμα. Σε εμένα η έμπνευση έρχεται σε παράξενες ώρες. Να σου πω ένα παράδειγμα. Το έργο στην Πιαλέ Πασά, “ο άνθρωπος με την ομπρέλα”, πώς το εμπνεύστηκα; Υπάρχει ένας νεαρός μέσα στη Λάρνακα ο οποίος κρατούσε ομπρέλα συνεχώς. Παντός καιρού.
Βλέποντας τον σκέφτηκα πως όλοι κρατάμε μια ομπρέλα στη ζωή μας. Ποια είναι η ομπρέλα της ζωής μας; Αγοράζεις ένα υλικό αντικείμενο και δένεσαι με αυτό ξεχνώντας τα πιο ουσιαστικά, τη ψυχή σου.
Βλέπεις μία φίλη σου με ένα ακριβό αυτοκίνητο και μιαν άλλη με ένα φτηνό αυτοκίνητο και πέφτεις στην μικροπρέπεια να σκεφτείς “αυτή με το ακριβό αυτοκίνητο είναι καλύτερη, πιο πετυχημένη, από αυτή με το φτηνό αυτοκίνητο”. Νομίζω όλοι πέφτουμε σε αυτή την μικροπρέπεια. Αυτή είναι η ομπρέλα που κρατάμε όλοι. Παντός καιρού.
Ο άνθρωπος λοιπόν εκείνος που είχα δει κρατούσε μία ομπρέλα παντός καιρού με τον συγκεκριμένο τρόπο που βλέπεις στο έργο μου.
Αυτή η φιγούρα, αυτός ο άνθρωπος αποτέλεσε έμπνευση για μένα και με έκανε να σκεφτώ και λίγο πιο πέρα από την κανονική ομπρέλα, να σκεφτώ άλλες “ομπρέλες” που μας απομακρύνουν από την ουσία και από αυτά που έχουν αληθινή αξία και σημασία στη ζωή.
Και γι εκείνον τον άνθρωπο που κρατούσε την ομπρέλα παντός καιρού, είχε συνδεθεί με ένα περιττό υλικό αντικείμενο και το κρατούσε ακόμη και όταν δεν υπήρχε βροχή! Ακόμη και όταν του ήταν ένα απλό αξεσουάρ. Είναι όπως αυτούς που αγοράζουν αυτοκίνητα και σπίτια των πολλών χιλιάδων με σκοπό “δείτε με και θαυμάστε με”.
Δεν λέω ότι δεν πρέπει να έχουμε ανέσεις, αλλά σίγουρα όχι να καθορίζουν την ύπαρξη μας αυτά!
Το εργαστήριο σου εδώ στη Πιαλέ Πασά είναι ανοικτό στο κοινό και είναι κάτι θετικό και για τον τουρισμό στη πόλη μας.
Ναι, το εργαστήριο μου είναι ανοικτό για όλο το κόσμο, ντόπιους και ξένους. ‘Εχω μια άποψη για τα έργα τέχνης. Από τη στιγμή που δημιουργείς ένα έργο τέχνης παύει να είναι δικό σου, οφείλεις να το μοιραστείς με το κόσμο. Το έργο πρέπει να δίνεται στο κόσμο να το απολαύσει. Αν κάποιος θέλει να δει τη δουλειά μου να μπορεί να έρθει να την δει.
Οι τιμές σου είναι προσιτές σε όλους; Διότι υπάρχουν και έργα που δεν έχουν προσιτές τιμές για όλους.
Κοίταξε, αυτή είναι μια μεγάλη κουβέντα. Οι δικές μου οι τιμές ναι είναι προσιτές σε όλους.
Αν μιλάμε για ένα έργο 10 χιλιάδες, δεν είναι για όλους ασφαλούς. Εγώ δεν έχω τέτοιες τιμές, αλλά ας πάρουμε αλλού τη συζήτηση όσον αφορά στο θέμα αυτό. Αν ένας ζωγράφος για να κάνει ένα πίνακα μπορεί να του πάρει μία μέρα ή και τρεις μήνες. Ο καλλιτέχνης για να κάνει έκθεση μαζεύει τα έργα του και κάνει μια παρουσίαση όλων των έργων.
Πώς γίνεται ένας δημόσιος υπάλληλος ή βουλευτής να έχει καλύτερη αμοιβή από ένα καλλιτέχνη; Πόσοι καλοί βουλευτές έχουν περάσει από την Κύπρο; Πες μου…..
Δεν ξέρω…..
Και σε ρωτώ και πόσοι Χαμπής Τσαγγάρης έχουν περάσει από την Κύπρο; Να σου πω. Ένας μόνο! Λέω τυχαία ένα όνομα. Δεν γίνεται λοιπόν αυτοί οι άνθρωποι να υπαμείβονται.
Σίγουρα ένα έργο των κάποιων χιλιάδων δεν είναι για τον προλετάριο, τον εργαζόμενο.
Αλλά να κρίνουμε τις τιμές των έργων μέσα σε ολόκληρο το πλαίσιο του πως ζει και αμοίβεται ένας καλλιτέχνης.
Μου άρεσε η λέξη “προλετάριος”….
Ναι, γιατί δεν έχουμε προλετάριους στις μέρες μας; Φυσικά και έχουμε! Πόσος κόσμος γύρω μας υποφέρει και δεν έχει να φάει; Αν κάποιος δεν βλέπει τι γίνεται γύρω του επειδή περνά ο ίδιος καλά τότε δεν ξέρω πως να τον αποκαλέσω….
Να σου πω και κάτι άλλο, αν ο πολιτισμός ξυπνά συνειδήσεις και ξυπνά τον άνθρωπο, τότε μπορεί και να μην συμφέρει στο κράτος αυτό.
Να στο θέσω πιο πρακτικά: Πόσα χρήματα έχουμε δώσει ως κράτος για τον πολιτισμό από την Ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας μέχρι σήμερα;
Αν θέλουμε να κερδίσουμε η καλύτερη επένδυση είναι ο πολιτισμός. Να το πω με παράδειγμα, γιατί κάποιος θέλει να πάει στην Πράγα; Γιατί έχει καλή αρχιτεκτονική, καλή βιοτέχνηση, πολλά έργα τέχνης, έχει κουλτούρα.
Εμείς στην Κύπρο έχουμε ισχυρά στοιχεία, το ελληνικό στοιχείο, το μουσουλμανικό, το Αρμενικό έχουμε μαι πολυπολιτισμική ταυτότητα που μπορούμε να την αξιοποιήσουμε.
Εσύ, σήμερα, τι ονειρεύεσαι Φώτο;
Το όνειρο μου είναι η καθημερινότητα μου. Τα μικρά καθημερινά. Το να βρεθώ να ανταλλάξω ωραίες κουβέντες είναι για μένα μυσταγωγία. Κάθε πρωί πάω βλέπω το φίλο μου τον Νίκο, ανταλλάσσουμε κουβέντες, μετά έρχομαι στο εργαστήριο μου να δουλέψω, θα πάω στο Θέατρο, στις εκθέσεις, σε πολιτιστικές εκδηλώσεις.
