Της Γιώτας Δημητρίου
Δεν ξέρω ποιο κείμενο θα μπορέσει αυτές τις ημέρες να αποτυπώσει το μέγεθος του Βασίλη Βασιλικού όπως του αξίζει. Ο Βασίλης Βασιλικός για πολλούς από εμάς ήταν ο τελευταίος των σπουδαίων Ελλήνων συγγραφέων. Μιας γενιάς άλλης, τότε που η λέξη συγγραφέας σήμαινει και ήταν πολλά.
Ο τελευταίος των σπουδαίων, ναι, χωρίς καμία υπερβολή.
Ο βραβευμένος Έλληνας συγγραφέας, Βασίλης Βασιλικός, “έφυγε” σε ηλικία 89 ετών. Επέλεξε να φύγει το μήνα των γενεθλίων του.
Ήταν ένας από τους δέκα πιο μεταφρασμένους Έλληνες συγγραφείς.
Από το 1967 μέχρι το 1994, ο Βασίλης Βασιλικός έζησε και εργάστηκε στο εξωτερικό (Ιταλία, Γαλλία, Νέα Υόρκη τα πρώτα 7 χρόνια εξόριστος από τη χούντα), με ένα τριετές διάλειμμα (1981-1984), κατά το οποίο ανέλαβε καθήκοντα αναπληρωτή γενικού διευθυντή της Ε.Ρ.Τ. επί κυβερνήσεως Ανδρέα Παπανδρέου.
Στο εξωτερικό έζησε πολλά χρόνια με τη πρώτη σύζυγο του Μιμή. Όταν η Μιμή πέθανε στη Ρώμη το 1977 ο Βασιλικός έγραψε γι αυτήν βιβλία αφιέρωμα στη σχέση-γάμο-αγάπη τους (“Ο τρομερός μήνας Αύγουστος”, “Το τελευταίο Αντίο”, “Η Φλόγα της Αγάπης-foco d amor”, “Δεν μετανιώνω για τα δάκρυα που έχυσα για σένα”.)
Στη συνέχεια παντρεύτηκε την Ελληνίδα υψίφωνο Βάσω Παπαντωνίου και απέκτησαν μία κόρη.
Σε μία συνέντευηξη μας το 2004 στη καφετέρια ΦΙΛΙΟΝ στο Κολωνάκι όπου σύχναζε τον είχα ρωτήσει αν ο δεύτερος γάμος του αναιρεί τα όσα έγραψε για την Μιμή. “Όχι, τίποτα δεν αναιρεί, αλλά η ζωή είναι κάτι τόσο δυνατό που σε σπρώχνει να πας μπροστά, να συνεχίσεις” μου είπε πει.
Ο Βασιλικός έγραψε περισσότερα από 120 βιβλία (πεζογραφία, δοκίμιο, θέατρο, ποίηση).
Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε 33 γλώσσες ανά τον κόσμο, καθώς και στη γραφή Μπράιγ. Το μυθιστόρημά του “Ζ” μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά. Το “Ζ” μαζί με τον «Αλέξη Ζορμπά» του Καζαντζάκη, είναι τα μόνα νεοελληνικά έργα που περιλαμβάνονται στην λίστα της βρετανικής εφημερίδας «The Guardian», που δημοσιεύτηκε το 2009, με τα «1000 βιβλία που πρέπει να διαβάσει κανείς».
Βασίλης Βασιλικός: Διακρίσεις
- Officier des Arts et des Lettres από τη Γαλλική Δημοκρατία
- Επίτιμος Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πατρών στην έδρα της Φιλολογίας
- Ταξιάρχης Γραμμάτων και Τεχνών της Γαλλικής Δημοκρατίας (1984)
- Μέλος του Διεθνούς Κοινοβουλίου των Συγγραφέων με έδρα το Στρασβούργο
- Μέλος του Δ.Σ. των Γάλλων συγγραφέων (Maison des Ecrivains) Γαλλία, (1990-1993)
- Βραβεία των 12 (1954, 1962)
- Κρατικό βραβείο διηγήματος (1980) – Δεν το αποδέχθηκε
- Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού (1 Δεκεμβρίου του 2017)
Ακολουθεί ένα σύντομο βιογραφικό με πηγή το Ε.ΚΕ.ΒΙ:
“Ο Βασίλης Βασιλικός γεννήθηκε στην Καβάλα. Ο πατέρας του Νίκος Βασιλικός διετέλεσε βουλευτής με το κόμμα των Φιλελευθέρων. Κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου μετακόμισε με την οικογένειά του στη Θεσσαλονίκη, όπου έμεινε ως το 1957 – με σύντομη επιστροφή στην Καβάλα μετά το τέλος του πολέμου- και σπούδασε στο νομικό τμήμα του Πανεπιστημίου. Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας υπηρέτησε ως αξιωματικός διερμηνέας. Ακολούθησε ολιγόχρονη παραμονή του στην Αθήνα και το 1959 έφυγε για σπουδές τηλεσκηνοθεσίας στη σχολή της R.C.A. στη Νέα Υόρκη. Επέστρεψε στην Ελλάδα στα τέλη του 1960 και έμεινε στην Αθήνα ως το 1967. Τότε άρχισε τη συνεργασία του με το περιοδικό Ο Ταχυδρόμος. Παράλληλα εργάστηκε ως σεναριογράφος και βοηθός σκηνοθέτη στον χώρο του ξένου και ελληνικού κινηματογράφου. Μετά την επιβολή της δικτατορίας των συνταγματαρχών αυτοεξορίστηκε σε χώρες της δυτικής Ευρώπης και στη Νέα Υόρκη, όπου ανέπτυξε αντικαθεστωτική δράση μαζί με τη γυναίκα του Μιμή, με την οποία δημιούργησε και τον εκδοτικό οίκο 8 ½ , όπου κυκλοφόρησε πολλά βιβλία του. Στη Ελλάδα επέστρεψε με τη μεταπολίτευση και συνεργάστηκε με εφημερίδες και περιοδικά όπως η Ελευθεροτυπία, Τα Νέα, η Καθημερινή, η Αυγή, Το Βήμα, η Νέα Εστία, η Επιθεώρηση Τέχνης, η Καινούργια Εποχή, Το Δέντρο, το Αντί. Το 1981 επί κυβερνήσεως Πα.Σο.Κ διετέλεσε αναπληρωτής γενικός διευθυντής της κρατικής ραδιοφωνίας και τηλεόρασης, θέση από την οποία παραιτήθηκε τέσσερα χρόνια αργότερα. Συνέχισε να ζει κυρίως στο εξωτερικό ως το 1993, οπότε εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου μένει ως σήμερα.
Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε το 1949 με τη δημοσίευση ποιημάτων στην εφημερίδα Μακεδονία. Το 1953 εξέδωσε τη νουβέλα Η διήγηση του Ιάσονα. Ακολούθησε το αποτελούμενο από τις νουβέλες Το φύλλο, Το πηγάδι και Τ’ αγγέλιασμα τρίπτυχο, γνωστός όμως τόσο σε πανελλήνιο όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο έγινε το 1966 με τη δημοσίευση του μυθιστορήματος Ζ, φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος με θέμα τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, που έγινε και κινηματογραφική ταινία τρία χρόνια αργότερα σε σκηνοθεσία Κώστα Γαβρά. Τιμήθηκε με το βραβείο Mediteranneo στο Παλέρμο της Σικελίας για το σύνολο του έργου του (1978). Έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες. Βασικά χαρακτηριστικά του έργου του Βασιλικού είναι το αυτοβιογραφικό στοιχείο, ο πολιτικός και κοινωνικός προβληματισμός, το χιούμορ και η ειρωνεία και η κατάλυση της παραδοσιακής αφηγηματικής γραφής, τόσο στο επίπεδο της ροής του λόγου όσο και στη χρονική συνοχή και εξέλιξη των γεγονότων, με επιρροές από τη δημοσιογραφική και την κινηματογραφική τεχνική”.
Ακολουθεί μια λίστα με μερικά από τα βιβλία του (κάποια έχουν εκδοθεί σε διαφορετικές χρονολογίες από διαφορετικούς εκδοτικούς οίκους):
Η διήγηση του Ιάσονα. Θεσσαλονίκη, 1953.
Θύματα ειρήνης. Αθήνα, 1956.
Το φύλλο. Αθήνα, 1961.
Το πηγάδι. Αθήνα, 1961.
Τ’ Αγγέλιασμα. Αθήνα, 1961.
Η μυθολογία της Αμερικής. Αθήνα, Εστία, 1964.
Οι φωτογραφίες. Αθήνα, Εστία, 1964.
Ζ · Φανταστικό ντοκυμανταίρ ενός εγκλήματος. Αθήνα, Θεμέλιο, 1966.
Σε γνωρίζω από την κόψη. Λονδίνο, 8 ½ , 1971 (και συνοπτική έκδοση με τίτλο ΛούνικΙΙ. Αθήνα, Πλειάς, 1974).
Ο μονάρχης (Ευφρατεία αγάπη μου! ). Αθήνα, Πλειάς, 1974.
Το ψαροτούφεκο. Λονδίνο, 8 ½, 1970.
Η δολοκτονία. Λονδίνο, 8 ½, 1971.
20: 20’. Παρίσι, 8 ½, 1971.
Το μαγνητόφωνο. Mayenne, 8 ½, 1971.
Μετώκησεν εις άγνωστον διεύθυνσιν. Λονδίνο, 8½, 1971.
Ο πλανόδιος πλασιέ. Λονδίνο, 8½, 1971.
Φίφτυ-φίφτυ. Ρώμη, 8 ½, 1972.
Το μαγνητόφωνο δύο. Ρώμη, 8 ½, 1972.
Καφενείο Εμιγκρέκ (Ο άγιος Κλαύδιος) – Δεκέμβρης ’67 – Μάης ’68. Ρώμη, 8 ½, 1972.
Το πορτρέτο ενός αγωνιστή · Νίκος Ζαμπέλης. Ρώμη, 8 ½, 1973.
Γλαύκος Θρασάκης Α΄. Αθήνα, Πλειάς, 1974.
Η κάθοδος. Αθήνα, Πλειάς, 1974.
Αναμνήσεις από τον Χείρωνα. Αθήνα, Εστία, 1974.
Γλαύκος Θρασάκης, Η επιστροφή Β΄. Αθήνα, Πλειάς, 1975.
Γλαύκος Θρασάκης, Μπερλίνερ Ανσάμπλ, Γ΄. Αθήνα, Πλειάς, 1975.
Γλαύκος Θρασάκης (συγκεντρωτική έκδοση). Αθήνα, Πλειάς, 1975 (και σε ανεπτυγμένη έκδοση Αθήνα, 1990).
Ο ιατροδικαστής. Αθήνα, Ερμής, 1976.
Το καλοκαίρι του Ερωτόκριτου. Αθήνα, Ίκαρος, 1976.
Ανεπίδοτη επιστολή στον Αλέξανδρο Παναγούλη. Αθήνα, Καστανιώτης, 1977.
Ο άνθρωπος με το άδειο. Αθήνα, Καστανιώτης, 1977.
Ο θάνατος του Αμερικάνου. Αθήνα, Πλειάς, 1977.
Μια ιστορία αγάπης. Αθήνα, Εστία, 1977.
Κρουπ – Ελλάς. Αθήνα, Παπαζήσης, 1977.
Το νερό (Το Ήλιον της Κω). Αθήνα, Ελευθερουδάκης, 1977.
Οι ρεμπέτες και άλλα διηγήματα. Αθήνα, Χιωτέλλης, 1977 (και σε τελική μορφή με τίτλο Το παραβάν, Αθήνα, Δωρικός, 1982).
Σαρξ και Μαρξ. Αθήνα, Λαδιάς, 1977 (αφηγήματα και χρονογραφήματα).
Τροχαλίες. Αθήνα, Λαδιάς, 1977.
Η ζωή μου όλη (Στέλιος Καζαντζίδης). Αθήνα, Φιλιππότης, 1978.
Τα καμάκια. Αθήνα, Κάκτος, 1978.
Το λιμάνι της αγωνίας. Αθήνα, Α.Λιβάνης-Νέα Σύνορα, 1978.
Το βραχιόλι. Αθήνα, Φιλιππότης, 1979.
Foco d’ amor. Αθήνα, Κάκτος, 1979.
Το τελευταίο αντίο. Αθήνα, Φιλιππότης, 1979.
Αυτοκτονία με ερωτηματικό. Αθήνα, Δωρικός, 1981.
Οι λωτοφάγοι. Αθήνα, Δωρικός, 1981.
Τα χαζά μπούτια. Αθήνα, Δωρικός, 1981.
Το ελικόπτερο. Αθήνα, 1985.
Η άσπρη αρκούδα. Αθήνα, Γνώση, 1987.
Το σφράτο. Αθήνα, Γνώση, 1987.
Μάγια. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1993.
Ευγενία (το πρώτο γραφτό). Θεσσαλονίκη, Τα Τραμάκια, 1994.
Ο τρομερός μήνας Αύγουστος. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995.
Η ατέλειωτη επιστολή. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995.
Υπάρχουν όνειρα. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995.
Τα φρύγανα του έρωτα. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996.
Αισθημάτων νομίσματα. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1997.
Δεν μετανιώνω για τα δάκρυα που έχυσα για σένα. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996.
Καφενείο Εμιγκρέκ· Υποθέσεις Πατ – Παπ. Αθήνα, Νέα σύνορα, 1998.
Τα δώρα της αγάπης. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1998.
ΙΙ. Ποίηση
Λάκα – Σούλι. Λονδίνο, 8 ½ , 1969.
Bella Ciao. Λονδίνο, 8 ½, 1970.
Ο ληξίαρχος. Λονδίνο, 8 ½, 1970.
Ήλιε μου, Αρταξέρξη μου. Παρίσι, 8 ½ , 1971.
Συνάντηση με τον Ήλιο. Λονδίνο, 8½, 1972.
ΙΙΙ. Θέατρο
Πάσχα στους Γαργαλιάνους · πρόλογος Παντελή Τρωγάδη. Μόντρεαλ, Κούρος, 1969.
Το λαχείο. Mayenne, 8 ½, 1971.
Η Δίκη των Εξ (από τα στενογραφημένα πρακτικά) · Θεατρικό έργο σε δύο πράξεις, μ’ έναν πρόλογο κι έναν επίλογο. Αθήνα, Δωδώνη, 1973.
Ο απόστολος Παύλος στη φυλακή των Φιλίππων. Αθήνα, Πλειάς, 1974.
Ο χορδίστης. Αθήνα, Πλειάς, 1975.
ΙV. Άρθρα – Χρονογραφήματα-Μελέτες
Εκτός των τειχών. Αθήνα, Θεμέλιο, 1966.
Υποθήκες Παπαδόπουλου-Παττακού 21/4/67 – 21/4/68. Λονδίνο, Ένωσις των εν Παρισίοις Ελλήνων Σπουδαστών, 1968.
Μέσα στη νύχτα της ασφάλειας. Lund (Σουηδίας), 8 ½, 1969.
Το λαχείο. Αθήνα, Πλειάς, 1974.
Εικοσιπενταετία. Αθήνα, Παπαζήσης, 1976.
Καθ’ οδόν. Αθήνα, Λαδιάς, 1977.
Πορτραίτα. Αθήνα, Εστία, 1976.
Χρονο-γραφήματα. Θεσσαλονίκη, Μπαρμπουνάκης, 1982.
V. Αυτοβιογραφικά κείμενα
Το ημερολόγιο του Ζ. Αθήνα, Κέδρος, 1974.
Τα σιλώ. Αθήνα, Λαδιάς, 1976.
Το γράμμα της αγάπης. Αθήνα, Φιλιππότης, 1979.
Ο τρομερός μήνας Αύγουστος. Αθήνα, Φιλιππότης, 1979.
Τέσσερις προσανατολισμένες πόλεις (Βαρσοβία-Βουδαπέστη-Πράγα-Μόσχα). Αθήνα, Φιλιππότης, 1981
