Με αφορμή τη νέα της ποιητική συλλογή με τίτλο “Αδιάβροχες λέξεις”, η ποιήτρια, επιθεωρήτρια δημοτικής εκπαίδευσης και Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Διεθνούς Φεστιβάλ Ποίησης, Ελένη Αρτεμίου Φωτιάδου μιλά στο SkalaTimes
SkalaTimes
Κυρία Ελένη Αρτεμίου Φωτιάδου τι σημαίνει για σας αυτή η 13η ποιητική σας συλλογή;
Oλοκλήρωση μίας ακόμη διαδρομής, μίας ενδοσκόπησης με αφορμή πάντα τα εξωτερικά ερεθίσματα, καθώς αναμειγνύονται με τη σκέψη, το συναίσθημα, το βίωμα, τη μεταπλαστική δύναμη των λέξεων. Ικανοποίηση ασφαλώς και βαθιά ανάσα. Είναι λες και αναδύεται ξαφνικά η ψυχή από έναν βυθό δικό της, στον οποίο αλίευε μαργαριτάρια μα και ναυάγια.
Τι να περιμένουμε να βρούμε στις σελίδες των Αδιάβροχων Λέξεων;
Την πιο αυτοαναφορική και την πιο εξομολογητική ποιητική διαδρομή μου. Είναι η πρώτη φορά που αφήνω τόσο πολύ το βίωμα να μετασχηματιστεί σε ποίηση. Αν και δεν ξεκίνησα με αυτό τον στόχο, απλώς ο στόχος κάποια στιγμή με βρήκε και με πήρε από το χέρι, η συλλογή αυτή καταγράφει τα πενήντα χρόνια της διαδρομής μετά την τουρκική εισβολή. Χρειάστηκαν δώδεκα προηγούμενες συλλογές, για να μπορέσω να «εκθέσω» σε τέτοιο βαθμό τον εαυτό μου. Αν και τα περισσότερα ποιήματα ξεκίνησαν από προσωπικές αναμετρήσεις, αποκτούν τον χαρακτήρα της συλλογικότητας, ακριβώς γιατί αναδεικνύουν κοινές ανθρώπινες ανησυχίες.
Αλήθεια, ο τίτλος πώς προέκυψε;
Από το πρώτο ποίημα της συλλογής με τίτλο «Παιδί του Νώε». Το ποίημα τελειώνει ως εξής: Σε κάθε κατακλυσμό/εκπαιδευμένος πια/διασώζω /αδιάβροχες τις λέξεις μου/Και ζευγαρώνω
Τo βιβλίο κυκλοφόρησε ανήμερα των γενεθλίων σας, 15 Ιανουαρίου, γιατί επιλέξατε αυτή την ημέρα κυκλοφορίας του;
Οι «Αδιάβροχες Λέξεις» είναι μία εν πολλοίς αυτοβιογραφική συλλογή. ΄Ενας αναστοχασμός του βίου, ξεκινώντας από την παιδική ηλικία, την οποία στιγμάτισε η τουρκική εισβολή, και φτάνοντας μέχρι τη σημερινή ωριμότητα. Κι αυτή η αναστοχαστική διαδρομή, αλλά και η ενατένιση του μέλλοντος παράλληλα, μπορούν και είναι δύο παράμετροι που καθορίζουν τη γενέθλια μέρα μας.
Ως Αμμοχωστιανή, ως πρόσφυγας, πώς θεωρείτε ότι η ποίηση και η τέχνη γενικότερα μπορεί να φωτίσει το πολιτικό πρόβλημα μιας χώρας ή να απαλύνει τον πόνο του πρόσφυγα ή του κόσμου γενικότερα;
Πολλά μπορούν να ειπωθούν με τη δυναμική της ποιητικής γλώσσας, με την ένταση του ποιητικού ρυθμού και να είναι πολύ πιο αποτελεσματικά από μία πεζολογία. Κάτι που έχει επισημάνει και ο μεγαλύτερος κατά πολλούς πολιτικός φιλόσοφος του 19 ου αιώνα, ο ΄Αγγλος John Stuart Mill.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που αρκετοί πολιτικοί χρησιμοποιούν ποίηση στις ομιλίες τους. Η τέχνη γενικότερα είναι το ανάχωμα στη βαρβαρότητα, γιατί μπορεί να αναδεικνύει τον πιο εκλεπτυσμένο εαυτό μας. Η ποίηση πολύ περισσότερο, πιστεύω, γιατί η ιδιαίτερη γλώσσα της, μια γλώσσα μέσα στη γλώσσα, όπως έχουν πει πολλοί, είναι παρηγορητική. Ενδυναμώνει το συναίσθημα, προκαλεί τον βαθμό εκείνο της συγκίνησης που καταλυτικά επιδρά στη σκληρότητα του χρόνου.
Ο Αριστοτέλης είχε πει πως “η ποίηση είναι πιο φιλοσοφική και πιο σπουδαία από την ιστορία, επειδή η ποίηση μιλάει περισσότερο για το όλον ενώ η ιστορία για το συγκεκριμένο” Θέλετε να το σχολιάσετε;
Ναι, αυτό είναι μια πραγματικότητα. Η ποίηση δεν παραμένει στα γεγονότα. Πολύ περισσότερο εμπνέεται από τα γεγονότα και αναδεικνύει όλες τις πτυχές που τα αφορούν, σκάβοντας βαθιά μέσα στον άνθρωπο. Οι καλοί ποιητές, κατά τον Ελύτη, μπορούν από ένα τίποτα να φτιάξουν κάτι. Αυτό το κάτι, όμως, έχει τέτοια επίδραση στο πέρασμα του χρόνου. Είναι λες και γίνεται σφραγίδα και κοινός λόγος για τις γενιές των ανθρώπων. Με αποτέλεσμα ένας εμπνευσμένος στίχος ή ποίημα, να «αφηγούνται» όλα όσα δεν μπορεί μία ιστορική αφήγηση να αποδώσει σε ολόκληρες σελίδες. Κι αν ανατρέξω και πάλι στον αγαπημένο Ελύτη, η ποίηση μπορεί και να δείχνει πόσο λανθασμένα συλλάβαμε τη δωρεά του Θεού.
Ως επιθεωρήτρια δημοτικής εκπαίδευσης, θεωρείτε πως η ποίηση βρίσκεται επαρκώς στα δημόσια σχολεία μας σήμερα; Διδάσκεται με τρόπο που μπορεί να αγαπηθεί από τα παιδιά, από μικρές ηλικίες;
Μπορώ να πω, κρίνοντας από τον ρόλο μου ως Επιθεωρήτρια, ότι γίνονται φιλότιμες προσπάθειες, ιδίως τα τελευταία χρόνια. ΄Εχει βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό το Αναλυτικό Πρόγραμμα της Λογοτεχνίας, έχει δώσει κατευθύνσεις. ΄Ομως η Ποίηση θεωρώ ότι παραμένει ο φτωχός συγγενής της Λογοτεχνίας μας. Γιατί ίσως να παραμένει και λιγάκι πιο ασαφής ο τρόπος προσέγγισής της στην αίθουσα διδασκαλίας. Πάντοτε υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω ενημέρωσης και βελτίωσης.
Για εσάς τι σημαίνει ποίηση;
Καθημερινή υπέρβαση των τετριμμένων, βαθύ βλέμμα στην ίδια τη ζωή, μια πιο πολύ βαθύ βλέμμα στο συναίσθημα και τη σκέψη μου. Ποίηση για μένα είναι ένας εκπληκτικός τρόπος να αφήνω στην κάθε μέρα ένα κομμάτι από την ψυχή μου είτε διαβάζοντας είτε γράφοντας. Να προσεγγίζω τους ανθρώπους με μεγαλύτερη ευαισθησία, τη ζωή με μεγαλύτερη εκτίμηση. Κι αυτό νομίζω είναι πλέον ποιητικός τρόπος ζωής και τρόπος να προσπαθώ κάθε μέρα να γίνομαι καλύτερος άνθρωπος.
Ποιος είναι ο καλός ποιητής κατά τη δική σας εκτίμηση;
Νομίζω πως δεν υπάρχουν καλοί και κακοί ποιητές. Υπάρχουν ποιητές/ποιήτριες που μας αγγίζουν ιδιαίτερα ή απλώς μας κινούν το ενδιαφέρον με την ποίησή τους και άλλοι που δεν φτάνουν μέχρι την ψυχή μας.
Δεν θα μπορούσαμε βεβαίως να κάνουμε αυτή τη κουβέντα χωρίς να μας πείτε δυο λόγια και για το Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Λάρνακας και πού βρίσκεται αυτή τη στιγμή;
Προετοιμαζόμαστε για τις δράσεις ενός τετραήμερου Φεστιβάλ, το οποίο θα διεξαχθεί 18-21 Απριλίου. Φέτος το Φεστιβάλ είναι μία συνδιοργάνωση με το Υφυπουργείο Πολιτισμού. Στηρίζεται από τον Δήμο Λάρνακας και τελεί υπό την αιγίδα της Πρεσβείας της Ελλάδας. Υπάρχει στενή συνεργασία και συμπόρευση με τον Πρόεδρο του Φεστιβάλ, τον καθηγητή και ποιητή Τριαντάφυλλο Η. Κωτόπουλο καθώς και με τη Δρ Νάντια Στυλιανού, Προϊσταμένη του Τομέα Γραμμάτων Υφυπουργείου Πολιτισμού. Όλες οι δράσεις του Φεστιβάλ θα διεξαχθούν στο Δημοτικό Θέατρο « Γ. Λυκούργος» και προσκαλούμε το κοινό να τις παρακολουθήσει. Η είσοδος είναι ελεύθερη σε όλες τις εκδηλώσεις.
Θα ήθελα να κλείσουμε με ένα στίχο ή ποίημα από τις Αδιάβροχες Λέξεις, ένα αγαπημένο σας ποίημα ή στίχο.
Θα παραθέσω το 2ο ποίημα στη συλλογή: «Πώς ξηλώνεται ένα πορτοκαλί πλεκτό μπλουζάκι (15 Ιουλίου 1974). ΄Ακρως βιογραφικό ποίημα, αφού περιγράφει πώς βίωσα την ημέρα του πραξικοπήματος στη Λευκωσία, όπου βρέθηκα πολύ πρωί με τον πατέρα μου, προκειμένου να πάω κατασκήνωση στον Πεδουλά. Πίσω στην Αμμόχωστο είχε μείνει η μητέρα μου με τα δύο μικρότερα αδέρφια μου. Εκείνη τη μέρα φορούσα ένα πορτοκαλί μπλουζάκι, μου το είχε φτιάξει η μητέρα μου με λεπτό καλοκαιρινό νήμα. Προσπαθήσαμε με τον πατέρα μου να διαφύγουμε από τη Λευκωσία των εκρήξεων, πράγμα που αποδείχτηκε ακατόρθωτο. Αναγκαστήκαμε να περάσουμε το βράδυ σε μία βεράντα σπιτιού στο Kαϊμακλί. ΄Ολο το βράδυ έβλεπα τον κόκκινο ουρανό, άκουγα τις εκρήξεις. Κι ήταν η νύχτα εκείνη που με μεγάλωσε απότομα. Δεν έγινα ποτέ ξανά παιδί. ΄Ολα πια έρχονταν « Πυροβολώντας…»
Πώς ξηλώνεται ένα πορτοκαλί πλεκτό μπλουζάκι (15 Ιουλίου 1974)
“Έχω ένα καλοκαίρι σήμαντρο
που μέσα μου ηχεί
Προσπάθησα τη λέξη πραξικόπημα
να γράψω πρόχειρα σ’ ένα χαρτί
όπως την άκουα
με εκρήξεις από φόβο
Το όμικρον σαν βόμβα έμοιαζε
να θρυμματίζει τα δάχτυλά μου
Το ιώτα και το ήτα ανακατεύονταν
Κοπίδι η μέρα
Κι εγώ μικρά κομμάτια αθωότητας
πεταμένα στην καρδιά του Ιούλη
Μέσα μου μία εικόνα
από πλεκτό πορτοκαλί μπλουζάκι που ξηλώνεται
Μπλουζάκι εννέα χρόνων με τις βελόνες της μάνας
να πλέκουν ίσια ανάποδα ίσια ανάποδα
τις ακτίνες του ήλιου
στο τρυφερό μου δέρμα
Ένα μπλουζάκι που ξηλώνεται
πόντο τον πόντο σε κάθε παραλογισμό
όσο να μείνει ένα κουβάρι από παιδί
στο πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου
διαφεύγοντας από τη Λευκωσία
φορώντας ανάποδα την ιστορία της
Τρέχοντας πίσω στην Αμμόχωστο
Στη θάλασσά της
Κάθε τόσο απ’ το παράθυρο ένα λιοντάρι χυμά
Καταβροχθίζει την παιδική μου σάρκα
Πυροβολώντας
Πυροβολώντας
Πυροβολώντας”
Σας ευχαριστώ πολύ για τη συνέντευξη. Πληροφοριακά, προγραμματίζεται παρουσίαση της συλλογής στη Λάρνακα το βράδυ της Κυριακής, 21 Απριλίου.
