Το Συνέδριο τελεί υπό την αιγίδα του Γραφείου της Επιτρόπου Περιβάλλοντος και του Υπουργείου Γεωργίας Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος.
Αγαπητοί εκπρόσωποι των διοργανωτών του Συνεδρίου, Grow Sustainability Consulting και EIMF,
Εκλεκτές εισηγήτριες και εκλεκτοί εισηγητές στο Συνέδριο,
Αγαπητές και αγαπητοί Σύνεδροι, κυρίες και κύριοι,
Ευχαρίστως αποδέχτηκα την πρόσκληση να θέσω υπό την αιγίδα του Γραφείου της Επιτρόπου Περιβάλλοντος και να χαιρετίσω το 2ο Συνέδριο ΜΚΟ που συνδιοργανώνουν η Grow Sustainability Consulting και το Ινστιτούτο EIMF (European Institute of Management and Finance).
Ο χώρος των περιβαλλοντικών και πολιτισμικών ΜΚΟ και εν γένει της Κοινωνίας των Πολιτών μού είναι οικείος και με έχει καθορίσει σε σημαντικό βαθμό, εφόσον από τα φοιτητικά μου χρόνια μέχρι και σήμερα μετείχα και εργαζόμουν εθελοντικά σε διάφορους σχηματισμούς της Κοινωνίας των Πολιτών, μαζί με δραστήριους και αφοσιωμένους ανθρώπους που προσέφεραν και προσφέρουν φυσικά – είτε από τον ελεύθερο τους χρόνο είτε επαγγελματικά και επιστημονικά – στους τομείς του περιβάλλοντος, της βιωσιμότητας και του πολιτισμού, τόσο στην Κύπρο όσο και σε ευρωπαϊκά και διεθνή δίκτυα.
Μετά την ολοκλήρωση των πρώτων μου σπουδών στην αρχιτεκτονική και την οικολογία στη Γερμανία και έχοντας γνωρίσει το κίνημα κατά των πυρηνικών όπλων, αλλά και μετέχοντας σε πρωτοβουλίες πολιτών που μάχονταν για την ειρήνη, το περιβάλλον και τη συμμετοχή στις αποφάσεις για την ποιότητα ζωής και τη διάσωση του πλανήτη – ήδη από τη δεκαετία του ‘80 – επιστρέφοντας στην Κύπρο ενσωματώθηκα στην περιβαλλοντική Μη Κυβερνητική και εθελοντική Οργάνωση Φίλοι του Ακάμα, η οποία εκτός από το μεγάλο θέμα του Ακάμα που μας απασχολεί μέχρι και σήμερα, διεύρυνε αργότερα τη δράση της και σε άλλα θέματα διάσωσης του περιβάλλοντος και του πολιτισμού. Σύντομα, ενσωματώθηκα ή/και συνεργάστηκα και με πολλές άλλες ΜΚΟ και πρωτοβουλίες πολιτών που δραστηριοποιούνται στην Κύπρο σε θέματα περιβάλλοντος, βιώσιμης ανάπτυξης, άυλης και χτιστής πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και σε διεθνείς ενώσεις, ιδρύματα και δίκτυα. Όταν ιδρύθηκε η Ομοσπονδία Περιβαλλοντικών Οργανώσεων, και η οποία σήμερα αριθμεί κάπου στα 26 μέλη που εξακολουθούν να διατηρούν την αυτονομία τους, επιδιώχθηκε ο συντονισμός των δράσεων των μελών της όπως επίσης η αναγνώριση των θέσεων των ΜΚΟ από την πολιτεία και η θεσμοθέτηση της συμμετοχής τους σε εθνικές επιτροπές.
Στην πρώτη μου συμμετοχή ως Ομοσπονδία Περιβαλλοντικών Οργανώσεων στο Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος στις Βρυξέλλες (το μεγαλύτερο ίσως δίκτυο-ομοσπονδία 180 περίπου οργανώσεων που λειτουργούν σε περισσότερες από 40 χώρες και το οποίο ιδρύθηκε το 1974), ένα από τα θέματα προς συζήτηση αφορούσε την προβληματική του χαρακτηρισμού τής φυσιογνωμίας των ΜΚΟ σε επιστημονικές, ακτιβιστικές, κ.ά. Σε αυτή την πρώτη μου συμμετοχή διαπίστωσα ότι ήμουν από τα λίγα άτομα που ήμουν εθελόντρια και δεν λάμβανα ως επιστήμονας ή/και ακτιβίστρια μισθό από τις οργανώσεις στις οποίες μετείχα.
Η μακρόχρονη δραστηριοποίηση και εμπειρία μού έχει δείξει ότι οι διάφοροι σχηματισμοί της Κοινωνίας των Πολιτών συμβάλλουν και έχουν καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση και την επίλυση σημαντικών προκλήσεων που αφορούν το περιβάλλον και τη βιωσιμότητα του πλανήτη, και επηρεάζουν καταλυτικά την κοινωνία, την εκτελεστική και νομοθετική εξουσία καθώς και τον καθορισμό καλών πρακτικών. Στην περίοδο της κλιματικής κρίσης δεν υπάρχει η πολυτέλεια να ενεργούμε αποσπασματικά και μονομερώς, αλλά είμαστε υποχρεωμένοι να δρούμε συλλογικά και με συνέργειες. Αυτό αποδεικνύεται καθημερινά τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό και είναι ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης επειγόντων θεμάτων.
Αναφέρω, επίσης, ότι η χρήση του όρου «κλιματική κρίση» υποδεικνύει ότι, έστω και αργοπορημένα, αντιλαμβανόμαστε ότι βρισκόμαστε πλέον αντιμέτωποι με τη μεγαλύτερη πρόκληση της ανθρωπότητας που δεν αφορά μόνο φυσικές καταστροφές και κατακόρυφη απώλεια βιοποικιλότητας αλλά αποτελεί άμεση απειλή κατά της ανθρώπινης ζωής.
Οι αλόγιστες ανθρώπινες δραστηριότητες, η χρήση ενεργειακών πόρων με εμμονή στα ορυκτά καύσιμα για την ηλεκτροπαραγωγή και τις μεταφορές, η εντατική γεωργία και κτηνοτροφία όπως και η αδράνεια των τελευταίων δεκαετιών μάς έχουν οδηγήσει στην κλιματική κρίση που εκφράζεται με ακραία καιρικά φαινόμενα, αυξημένες θερμοκρασίες, πλημμύρες, πυρκαγιές, ξηρασία, ερημοποίηση των εδαφών, ιδιαίτερα, για τη χώρα μας.
Δυστυχώς, φαίνεται ότι ενώ οι επιπτώσεις από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες στον πλανήτη αυξάνονται γεωμετρικά, οι προσπάθειες για περιορισμό και αντιμετώπισή τους είναι μόνον αριθμητικές. Τη στιγμή που τα επιστημονικά δεδομένα είναι συντριπτικά και η κλιματική κρίση επιδεινώνεται καθημερινά, όλοι, άτομα, επιχειρήσεις και πολιτεία χρειάζεται να δρούμε με αμεσότητα για την αναχαίτισή της και οι συνέργειες μεταξύ όλων μας είναι εκ των ων ουκ άνευ.
Η Κοινωνία των Πολιτών έχει να διαδραματίσει κομβικό ρόλο και, παράλληλα, με το περιβαλλοντικό κεκτημένο στην Κύπρο, τις εθνικές και Ευρωπαϊκές πολιτικές καθώς και τις τοπικές δομές λήψης και υλοποίησης αποφάσεων αποτελούν σημαντικούς και αλληλένδετους παράγοντες για αποτελεσματική περιβαλλοντική διακυβέρνηση στη βάση αρχών που περιλαμβάνουν ενημέρωση, αποτελεσματική συμμετοχή, διαφάνεια και λογοδοσία.
Στις αρχές του μήνα επισκέφθηκε τη χώρα μας, έπειτα από πρόσκληση του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, ο Ειδικός Εισηγητής για τους Υπερασπιστές του Περιβάλλοντος στο πεδίο της Σύμβασης Aarhus της UNECE με δυο συνεργάτιδές του, και εξέτασε το θέμα της δίωξης, παρενόχλησης ή άλλων μορφών αντιποίνων των υπερασπιστών του περιβάλλοντος που ασκούν τα δικαιώματά τους στην Κύπρο σύμφωνα με τις διατάξεις του τρίτου πυλώνα της Σύμβασης, αυτού που δεν αποτελεί ακόμη ευρωπαϊκό κεκτημένο. Η επίσκεψή του στην Κύπρο διοργανώθηκε σε συνεργασία του Τμήματος Περιβάλλοντος και του Γραφείου της Επιτρόπου Περιβάλλοντος.
Στο πλαίσιο της επίσκεψης του Ειδικού Εισηγητή πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις με αξιωματούχους καθώς και με την Κοινωνία των Πολιτών. Συγκεκριμένα πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις με (10) ΜΚΟ, (9) Πρωτοβουλίες, (9) Ιδρύματα και άτομα που ασχολούνται με θέματα περιβάλλοντος, πολιτισμού και ποιότητας ζωής.
Σε κατ’ ιδίαν συνάντηση μαζί του, ανέφερα ότι η Κοινωνία των Πολιτών στην Κύπρο είναι ήδη αρκετά ενεργή, και ότι έχει καταφύγει στη δικαιοσύνη για αριθμό περιπτώσεων που θεωρεί ότι προκαλείται βλάβη στο περιβάλλον ή/και ότι έχουν ληφθεί λανθασμένες αποφάσεις από τις αρμόδιες Αρχές.
Κατά την επίσκεψη του Εισηγητή διοργανώθηκε σημαντική ημερίδα, στην οποία παρουσιάστηκε η εφαρμογή των δύο πρώτων πυλώνων της Σύμβασης που αφορούν την πρόσβαση στην πληροφόρηση και την αποτελεσματική συμμετοχή στην κατάρτιση σχεδίων και προγραμμάτων σχετικά με το περιβάλλον. Ιδιαίτερη θέση στην ημερίδα κατέλαβε η εξέταση του τρίτου πυλώνα, αυτού της πρόσβασης του κοινού στη δικαιοσύνη, όπου δικηγόροι – εκπρόσωποι ΜΚΟ και πολιτών – παρουσίασαν σχετικές δικαστικές υποθέσεις που αφορούν προσφυγές κατά των αρμόδιων Αρχών.
Το Γραφείο της Επίτροπου Περιβάλλοντος σε συνεργασία με το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος θα συνεξετάσουμε τη βελτίωση των πρακτικών που αφορούν τη Σύμβαση και τη βελτίωση ή/και τον καταρτισμό σχετικής νομοθεσίας, φυσικά σε συνεργασία και με τις αρμόδιες υπηρεσίες και την Κοινωνία των Πολιτών.
Επιστρέφοντας στο θέμα της κλιματικής κρίσης, θεωρώ ότι έχουν ήδη θεσπιστεί σημαντικές περιβαλλοντικές πολιτικές, χωρίς αυτές να εξαντλούνται, και χρειάζεται συνένωση δυνάμεων στον μέγιστο βαθμό για την αποτελεσματική εφαρμογή τους. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί και μέσω της ενίσχυσης του νομικού πλαισίου αλλά και των συστημάτων εφαρμογής και παρακολούθησης.
Τα άτομα, οι πολίτες, μπορούμε να κάνουμε δραστικές προσαρμογές στην καθημερινότητά μας, οι επιχειρήσεις οφείλουν να μεταβούν σε κλιματικά ουδέτερες δραστηριότητες, και η πολιτεία να καλύψει το κενό μεταξύ του προγραμματισμού και της εφαρμογής πολιτικών.
Οφείλουμε άμεσα να συμφιλιώσουμε τις έννοιες «περιβάλλον» και «ανάπτυξη» στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης που περιλαμβάνει ισότιμα και παράλληλα την οικονομία, την κοινωνία, την προστασία και τη διαχείριση του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης ζωής.
Η δημιουργία και η εγκαθίδρυση κλιματικά ουδέτερων και πράσινων κοινοτήτων βρίσκεται στο επίκεντρο της στρατηγικής του Γραφείου μου και εντάσσεται στο Πρόγραμμα Διακυβέρνησης του Προέδρου της Δημοκρατίας για το 2024, ειδικότερα στον πυλώνα που αφορά την πράσινη μετάβαση. Για την έναρξη εφαρμογής των πιο πάνω είχα πρόσφατα συναντήσεις με τους εκπροσώπους των κοινοτήτων της Τιλλιρίας. Η επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας μπορεί να επιτευχθεί μόνο σε συνεργασία της πολιτείας, της τοπικής αυτοδιοίκησης, του επιστημονικού κόσμου, των επιχειρήσεων και των πολιτών.
Κλείνοντας, αναφέρω ότι η ενίσχυση των συνεργειών μεταξύ της πολιτείας, της Κοινωνίας των Πολιτών και της ακαδημαϊκής κοινότητας αποτελούν προτεραιότητα για το Γραφείο της Επιτρόπου Περιβάλλοντος.
Ευχαριστώ για την προσοχή σας και εύχομαι κάθε επιτυχία στις εργασίες του Συνεδρίου.
