Παγκόσμια Ημέρα για την Ελευθερία του Τύπου
Της Γιώτας Δημητρίου
Αρχισυντάκτρια SkalaTimes
“Με απόφαση της UNESCO, για το έτος 2024, η επέτειος της 3ης Μαΐου είναι ειδικά αφιερωμένη στον κρίσιμο ρόλο της δημοσιογραφίας και της ελευθερίας της έκφρασης στο πλαίσιο της τρέχουσας παγκόσμιας περιβαλλοντικής κρίσης, καθώς το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής αποκτά ολοένα και πιο τρομακτικές διαστάσεις”.
Υπάρχει Ελευθερία του Τύπου;
Περιορισμένη.
Στην πολύχρονη δημοσιογραφική μου πορεία, αλλά και ως αρχισυντάντρια τοπικού μέσου τα τελευταία 10-12 χρόνια, μπορώ να πω με σιγουριά πως δεν υπάρχει Ελευθερία του Τύπου.
Παραμένω ιδεαλίστρια, αλλά ο ιδεαλισμός δεν έχει σχέση με τις ψευδαισθήσεις.
Ναι, καμία Ελευθερία του Τύπου.
Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία (και του λόγου και του Τύπου) και αν ακόμη εμείς οι δημοσιογράφοι έχουμε την αρετή και την τόλμη, το σύστημα είναι τέτοιο που ξέρει να φιμώνει. Με επιστολές από δικηγόρους, με ποικιλοτρόπα μηνύματα και με εκφοβισμούς, ενίοτε και απειλές.
Δεν είναι μόνο οι φανατικοί και ακραίοι που επιχειρούν να σου κλείσουν το στόμα, (γνωστά τα γεγονότα των απειλών που είχα δεχθεί το 2021 με την Ένωση Συντακτών να στέκεται δίπλα μου -και θα ευγνωμωνώ για πάντα τον πρόεδρο κ. Φράγκου γι αυτό), είναι από παντού οι προσπάθειες φίμωσης με τον Α ή Β τρόπο.
“Η ελευθερία του λόγου είναι μια αρχή που υποστηρίζει την ελευθερία ενός ατόμου ή μιας κοινότητας να εκφράζει τις απόψεις και τις ιδέες τους χωρίς φόβο αντίρρησης, λογοκρισίας ή νομικής κύρωσης”.
Ελευθερία του λόγου περιορισμένη στη Κύπρο.
Ελευθερία του Τύπου περιορισμένη στη Κύπρο.
Όταν συχνά μου λένε “εσύ τα λες όλα”, νιώθω τύψεις και ενοχές, γιατί η πραγματικότητα είναι πως δεν τα λέω όλα. Θα μπορούσα να πω κι άλλα, πολλά περισσότερα.
Αλλά δεν είμαι σίγουρη αν θα έχω στήριξη σε μια τέτοια περίπτωσή, ή αν θα με ρίξουν σε αρένες με λιοντάρια.
Υπάρχουν πολλά και σημαντικά για τα οποία δεν μιλώ, γιατί δεν μπορώ να μιλήσω.
Ως αρχισυντάκτρια σε μικρό τοπικό περιοδικό έχω δεχθεί και τηλέφωνημα από Υπουργό, για κάτι που έγραψα και δεν άρεσε, έχω λάβει και επιστολές από δικηγόρους και πολλά πολλά άλλα.
Ναι, καμία ελευθερία του Τύπου, διότι η περιορισμένη ελευθερία λόγου και Τύπου, ελευθερία δεν είναι.
Να το δούμε όμως και στατιστικά σε περίπτωση που κάποιος θεωρήσει ότι μόνο εγώ η ασήμαντη δημοσιογράφος νιώθω έτσι:
Τα στοιχεία από την ετήσια έκθεση των «Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα» δείχνουν ότι η Κύπρος έχει πέσει (ή ξεπέσει) στην 65η θέση από την 55η που βρισκόταν πέρσι στην παγκόσμια κατάταξη για την Ελευθερία του Τύπου. Όπως διαβάζουμε στην ετήσια έκθεση, που δόθηκε στη δημοσιότητα σήμερα Μεγάλη Παρασκευή: «αν και η ελευθερία του Τύπου κατοχυρώνεται από το σύνταγμα, η κυβέρνηση, η Ορθόδοξη Εκκλησία και τα επιχειρηματικά συμφέροντα ασκούν σημαντική επιρροή στα μέσα ενημέρωσης στην Κύπρο».
Και κάπως έτσι η Ελευθερία του Τύπου στη Κύπρο διανύει τη ζωή εν τάφω χωρίς να αναμένεται καμιά ανάσταση, τουλάχιστον στο εγγύς μέλλον.
Στην έκθεση αναφέρεται: «Η Κύπρος διαθέτει αρκετές ημερήσιες εφημερίδες (συμπεριλαμβανομένων των εφημερίδων Φιλελεύθερος, Αλήθεια και Χαραυγή), εβδομαδιαίες εφημερίδες, τηλεοπτικά κανάλια και ραδιοφωνικούς σταθμούς. Ωστόσο, δύο από τις τέσσερις μεγαλύτερες εφημερίδες είναι συνδεδεμένες με πολιτικά κόμματα. Η άμεση παρέμβαση στις εκδοτικές αποφάσεις, η αυξανόμενη συγκέντρωση των μέσων ενημέρωσης και η έλλειψη διαφάνειας στην ιδιοκτησία των έντυπων και ψηφιακών μέσων ενημέρωσης έχουν υπονομεύσει τον πλουραλισμό των μέσων ενημέρωσης και έχουν ωθήσει τους δημοσιογράφους στην αυτολογοκρισία».
Σε ό,τι αφορά το πολιτικό πλαίσιο η έκθεση των «Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα» γράφει ότι «αν και η σωματική ακεραιότητα και η ασφάλεια των δημοσιογράφων δεν απειλούνται, τα μέσα ενημέρωσης δέχονται λεκτικές επιθέσεις από πολιτικούς, γεγονός που συμβάλλει στην παρεμπόδιση της ελευθερίας της έκφρασης. Οι άτυπες σχέσεις μεταξύ πολιτικών και ιδιοκτητών μέσων ενημέρωσης ενισχύουν την άμεση παρέμβαση στο εκδοτικό έργο, όπως και η ευρέως διαδεδομένη αίσθηση καθήκοντος και αφοσίωσης στην κυβέρνηση στο Κυπριακό. Η κυβέρνηση διορίζει το διοικητικό συμβούλιο του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα».
Για το Κυπριακό, η έκθεση σημειώνει ότι: «αποτελεί ταμπού και όλοι οι δημοσιογράφοι αναμένεται να έχουν καθήκον πίστης στην κυβέρνηση για το θέμα αυτό. Οι δημοσιογράφοι που αμφισβητούν την επίσημη γραμμή συχνά χαρακτηρίζονται “προδότες”. Το κράτος απαγορεύει επίσης τη χρήση ορισμένων όρων που σχετίζονται με το Κυπριακό».
Σε ό,τι αφορά το νομικό πλαίσιο: «υπάρχουν ρυθμιστικές εγγυήσεις για την προστασία των πηγών και η συντακτική αυτονομία είναι εγγυημένη, αλλά οι μηχανισμοί ή οι διαδικασίες για την προστασία των δημοσιογράφων και την αποτροπή της πολιτικής παρέμβασης είναι περιορισμένες».
Όσον αφορά στο οικονομικό πλαίσιο λειτουργίας των ΜΜΕ: «Η στενή διαφημιστική αγορά και η πρόσφατη οικονομική κρίση έχουν καταστήσει τα μέσα ενημέρωσης όλο και πιο ευάλωτα στην επιρροή των εμπορικών συμφερόντων», τονίζεται και προστίθεται: «Πολλοί ιδιοκτήτες μέσων ενημέρωσης έχουν και άλλα επιχειρηματικά συμφέροντα και εμπλέκονται άμεσα στην πολιτική. Η εξάρτηση των μέσων ενημέρωσης από τη διαφήμιση και την οικονομική στήριξη έχει αυξήσει την επιρροή του ιδιωτικού τομέα στο συντακτικό περιεχόμενο. Το γεγονός ότι τα ιδιωτικά μέσα ενημέρωσης εξαρτώνται από κρατικές επιχορηγήσεις, οι οποίες κατανέμονται με αδιαφανή τρόπο, και ότι η κρατική ραδιοφωνία και τηλεόραση εξαρτώνται από τη δημόσια χρηματοδότηση, απειλεί τη συντακτική ανεξαρτησία και ενθαρρύνει την αυτολογοκρισία».
Καμία ελευθερία του Τύπου.
Οι νεκροί δημοσιογράφοι του 2023 το επιβεβαιώνουν: Σύμφωνα με ανακοίνωση της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων (ΔΟΔ) εκατόν είκοσι δημοσιογράφοι και εργαζόμενοι στα μέσα ενημέρωσης, (μεταξύ αυτών 11 γυναίκες), σκοτώθηκαν το 2023.
Και για να μην ξεχνιόμαστε: Όταν τους τελευταίους μήνες στη Γάζα εκτυλίσσεται μια ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ και το Ισραήλ απαγορεύει στον ξένο Τύπο να εισέλθει στη Γάζα έτσι ώστε να ασκήσει το λειτούργημα του και να ενημερώσει το κόσμο, τότε για ποια Ελευθερία του Τύπου μπορούμε να μιλούμε; ΓΙΑ ΚΑΜΙΑ!
Και σε αυτή την άθλια κατάσταση που επικρατεί όσον αφορά στην Ελευθερία του Τύπου, ας μην δείχνουμε το δάκτυλο ΣΕ ΚΑΝΕΝΑΝ, αλλά πρώτα και κυρίως στον εαυτό μας.
Για αυτή την κατάντια φταίμε ΟΛΟΙ. Που το ανεχόμαστε ή που το καλλιεργούμε.
Γιατί, στο τέλος της ημέρας το τι διαβάζεις, τι γράφεις και για τί πολεμάς καθορίζει τις συνθήκες που δημιουργούνται και στις οποίες καταλήγουμε.
Όταν σήμερα ένας Julian Assange σαν ήρωας ή σαν Άγιος πληρώνει με τη ζωή του την Ελευθερία του Τύπου και οι κυβερνήσεις κλείνουν τα μάτια, τα αυτιά και το στόμα, σε αυτό το έγκλημα, τότε τι να λέμε;
Η ιστορία του μέλλοντος θα μας κρίνει αυστηρά και θα μας ρίξει σε σελίδες μαύρες, γιατί δεν υψώσαμε το μποί μας στο μέτρο της ανθρωπιάς, αποδειχθήκαμε κατώτεροι των περιστάσεων. ΟΛΟΙ. Με ελάχιστες εξαιρέσεις απλού κόσμου, ακτιβιστών.
Παγκόσμια Ημέρα της Ελευθερίας του Τύπου λοιπόν σήμερα.
Αλλά, μέχρι τη ημέρα της Ελευθερίας του Τύπου έχουμε πολλή δρόμο μπροστά μας…. Εκατομμύρια χιλιόμετρα.
