Εγκυμοσύνη και Μητρότητα στην Απασχόληση – Βασικά δικαιώματα γυναικών

Γράφει η νομικός Ιωάννα Ιωάννου
Δικηγορικό Γραφείο Βασιλείου, Λάρνακα
+357 24 727313
info@vasiliou.law

Η Κυπριακή Δημοκρατία έχοντας ως γνώμονα την προώθηση του θεσμού της οικογένειας άλλα και την προαγωγή της ισότητας μεταξύ των ανδρών και των γυναικών στον τομέα της εργασίας, είτε είναι στον Ιδιωτικό τομέα είτε στον δημόσιο τομέα, ενσωμάτωσε στην κυπριακή νομοθεσία τα πιο κάτω νομοθετήματα, μέσα από τα οποία, μεταξύ άλλων, προσπαθεί να προστατεύσει στον μέγιστο βαθμό την εγκυμοσύνη και την μητρότητα στην εργασία.

Η κύρια νομοθετική ρύθμιση του θέματος της εγκυμοσύνης και της μητρότητας και εν γένει της περιόδου που συνδέεται μετά την εγκυμοσύνη μιας εργαζόμενης/μισθοτής γυναίκας, διατείνεται στον Περί Προστασίας Της Μητρότητας Νόμο του 1997 (Ν. 100(Ι)/1997), στον Ο Περί Ίσης Μεταχείρισης Ανδρών και Γυναικών στην Απασχόληση και στην Επαγγελματική Εκπαίδευση Νόμος του 2002 (Ν. 205(I)/2002), στον Ο περί Αδειών (Πατρότητας, Γονική, Φροντίδας, Ανωτέρας Βίας) και Ευέλικτων Ρυθμίσεων Εργασίας για την Ισορροπία μεταξύ Επαγγελματικής και Ιδιωτικής Ζωής Νόμος του 2022 (Ν. 216(I)/2022) και τις σχετικές τους τροποποιήσεις και στους Περί της Μητρότητας (Ασφάλεια και Υγεία στην Εργασία) Κανονισμούς του 2002 (Κ.Δ.Π. 255/2022) και τροποποιητικούς κανονισμούς του 2015 (Κ.Δ.Π. 42/2015).

Τα πιο πάνω νομοθετήματα, διασφαλίζουν συλλογικά διάφορες πτυχές των δικαιωμάτων της εργαζόμενης γυναίκας, συγκεκριμένα της εγκυμονούσας, της λεχώνας και της γαλουχούσας μητέρας. Οι καταστάσεις αυτές λαμβάνονται υπόψη υπό το γεγονός ότι προκύπτουν από μια βιολογική κατάσταση η οποία προκύπτει αποκλειστική και μόνο στις γυναίκες. Περαιτέρω, τα πιο πάνω νομοθετήματα αναφέρονται και στα δικαιώματα της γυναίκας που πρόκειται να υιοθετήσει παιδί, της θετής μητέρας όπως την ονομάζει ο νόμος.

Συγκεκριμένα, ο Περί Προστασίας Της Μητρότητας Νόμος του 1997 (Ν. 100(Ι)/1997), με την τροποποίηση του το 2021 και την πολύ πρόσφατη τροποποίηση του την 1^η Μαρτίου 2024, περιέχει σημαντικές ρυθμίσεις σχετικά με τη μητρότητα και την προστασία των εγκύων εργαζομένων/ μισθωτών. Πιο κάτω παραθέτουμε τα σημαντικότερα σημεία του πιο πάνω νομοθετήματος:

1. Εργασία και άδεια μητρότητας:
   • Ρυθμίζει την απαγόρευση της απόλυσης της εγκύου εργαζόμενης από την έναρξη της εγκυμοσύνης έως και 5 μήνες μετά την ολοκλήρωση της μητρότητας.
   • Προβλέπει άδεια μητρότητας διάρκειας πλέον 22 εβδομάδων αντί 18 εβδομάδων όπως προνοούσε η προηγούμενη τροποποίηση, με τις πρώτες 11 εβδομάδες να είναι υποχρεωτικές και να περιλαμβάνουν δύο εβδομάδες πριν από την εβδομάδα του αναμενόμενου τοκετού. Επίσης, η τροποποίηση του 2021 παρείχε επέκταση σε 22 εβδομάδες για το δεύτερο τοκετό και 26 εβδομάδες για το τρίτο και κάθε επόμενο τοκετό. Με την τροποποίηση του 2024 η διάρκεια της άδειας μητρότητας για τον δεύτερο, τρίτο και κάθε αμέσως επόμενο τοκετό παραμένει ως έχει.
2. Προστασία του μητρικού θηλασμού και απουσία για φροντίδα:
   • Προβλέπεται δικαίωμα της εργαζόμενης να απουσιάζει με αμοιβή μιας ώρας ανά ημέρα για θηλασμό ή/και αυξημένες φροντίδες του παιδιού για ένα χρονικό διάστημα 9 μηνών μετά τον τοκετό ή μετά την έναρξη της άδειας μητρότητας στην περίπτωση υιοθεσίας.
3. Προστασία από απόλυση:
   • Απαγορεύεται στον εργοδότη να προβεί σε οποιαδήποτε ενέργεια απόλυσης ή προειδοποίησης τερματισμού απασχόλησης εξαιτίας της κατάστασης της εγκυμοσύνης της εργαζόμενης για ένα χρονικό διάστημα που ξεκινά από την έναρξη της εγκυμοσύνης έως 5 μήνες μετά το τέλος της άδειας μητρότητας.

Ο νόμος επίσης προβλέπει τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των εγκύων και θετών μητέρων εργαζομένων κατά την επιστροφή τους στην εργασία. Συνολικά, προσφέρει σημαντική προστασία και υποστήριξη σε μια ευαίσθητη φάση της ζωής μιας γυναίκας.

Οι εξαιρέσεις που ορίζει ο νόμος ως προς την απόλυση της εγκυμονούσας μισθωτής διασφαλίζουν ότι υπάρχουν διακρίσεις βάσει συγκεκριμένων λόγων και όχι λόγω της εγκυμοσύνης της γυναίκας. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η εγκυμοσύνη δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως λόγος για δυσμενή μεταχείριση στον χώρο εργασίας. Αντίθετα, η νομοθεσία επιδιώκει να προστατεύσει τα δικαιώματα των εγκύων εργαζομένων και να αποτρέψει τυχόν διακρίσεις.

Η εγκυμοσύνη αποτελεί βιολογική κατάσταση και δεν πρέπει να επιδρά αρνητικά στα δικαιώματα των γυναικών στον χώρο εργασίας. Οποιαδήποτε διάκριση ή δυσμενής μεταχείριση λόγω εγκυμοσύνης, τοκετού, γαλουχίας ή μητρότητας θα θεωρείται παράβαση των δικαιωμάτων της εργαζόμενης γυναίκας και μπορεί να είναι αντικείμενο νομικών ενεργειών. Σε τέτοια περίπτωση η εργαζόμενη της οποίας τα δικαιώματα παραγκωνίζονται και γίνεται υποκείμενο δυσμενούς διάκρισης μπορεί να αποταθεί στα Κυπριακά Δικαστήρια για να διεκδικήσει αποζημιώσεις από τον εργοδότη της.

Συνεπώς, η νομοθεσία που περιλαμβάνει εξαιρέσεις για την απόλυση εργαζομένης διασφαλίζει ότι η απόλυση θα γίνεται με βάση δικαιολογημένους λόγους και όχι λόγω της εγκυμοσύνης ή άλλων συναφών καταστάσεων.

Επιπρόσθετα, η νομοθεσία περί Ίσης Μεταχείρισης Ανδρών και Γυναικών στην Απασχόληση και στην Επαγγελματική Εκπαίδευση (Ν.205(Ι)/2002) έχει σημαντικό ρόλο στην προστασία των γυναικών εργαζομένων, ειδικά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της μητρότητας. Γενικά, απαγορεύει τη διάκριση βάσει φύλου και οποιαδήποτε διάκριση που σχετίζεται με την εγκυμοσύνη, τον τοκετό, τη γαλουχία ή τη μητρότητα θεωρείται παράνομη.

Σε περίπτωση απόλυσης εγκύου μισθωτής, το Δικαστήριο λαμβάνει υπόψη του πολλούς παράγοντες κατά τον υπολογισμό της αποζημίωσης για την ταλαιπωρία και τη βλάβη που θα υποστεί η μισθωτή λόγω της απόλυσης. Αυτοί οι παράγοντες περιλαμβάνουν την περίοδο απασχόλησής της, το ύψος του μισθού της, καθώς και το στάδιο της εγκυμοσύνης της κατά την απόλυση. Επιπλέον, λαμβάνονται υπόψη οι μισθοί που θα χάσει πριν εξασκήσει το δικαίωμά της για άδεια μητρότητας.

Με αυτόν τον τρόπο, ο νόμος διασφαλίζει ότι οι εγκυμονούσες μισθωτές δεν θα υποστούν διακρίσεις ή δυσμενή μεταχείριση λόγω της εγκυμοσύνης τους και της μητρότητάς τους, παρέχοντάς τους τα δέοντα νομικά μέσα για προστασία και αποζημίωση σε περίπτωση παράνομης απόλυσης.

Συνεπώς, ο επίλογος αυτής της νομοθετικής προστασίας είναι η επιβεβαίωση της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών στον χώρο της εργασίας. Η νομοθεσία προστατεύει τα δικαιώματα των εργαζομένων, ειδικά των γυναικών, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, του τοκετού, της γαλουχίας και της μητρότητας, διασφαλίζοντας ότι δεν θα υποστούν διακρίσεις ή αδικίες λόγω αυτών των φυσιολογικών βιολογικών καταστάσεων.

Μέσω της προαναφερόμενης νομοθετικής ρύθμισης, τα δικαιώματα των εγκύων γυναικών εργαζομένων προστατεύονται από την απασχόληση έως και την επιστροφή τους στην εργασία μετά τη μητρότητα. Ταυτόχρονα, η νομοθεσία επιβάλλει στους εργοδότες την υποχρέωση να σέβονται αυτά τα δικαιώματα και να μην προβαίνουν σε απόλυση ή διακρίσεις λόγω εγκυμοσύνης ή σχετικών καταστάσεων.

Με αυτόν τον τρόπο, ο νόμος προσπαθεί να διασφαλίσει τη δικαιοσύνη και την ισότητα στον χώρο εργασίας, προάγοντας ένα περιβάλλον όπου οι γυναίκες μπορούν να εργάζονται με ελευθερία και αξιοπρέπεια, χωρίς τον φόβο διακρίσεων λόγω της φύσης της γυναικείας βιολογίας τους. Τα Κυπριακά Δικαστήρια λειτουργούν ως αρωγοί του νόμου και σε περιπτώσεις διακρίσεων λόγω εγκυμοσύνης και ή μητρότητας εξετάζουν το θέμα με τη δέουσα ευαισθησία.

• Τα όσα αναφέρονται πιο πάνω έχουν ενημερωτικό χαρακτήρα. Το δικηγορικό μας γραφείο αναλαμβάνει υποθέσεις εργατικού δικαίου και είναι σε θέση να εκπροσωπήσει πελάτες σε όλες τις Επαρχίες της Κυπριακής Δημοκρατίας. Επιπρόσθετα, το γραφείο μας προσφέρει νομική συμβουλή σε διάφορους τομείς δικαίων και νομική εκπροσώπηση σε υποθέσεις ενώπιον όλων το βαθμίδων των Κυπριακών Δικαστηρίων. Για πιο πολλές πληροφορίες μπορείτε να επισκεφθείτε τον ακόλουθο σύνδεσμο https://www.vasiliou.law/litigation-dispute-resolution/. Μπορείτε να αποταθείτε κοντά μας για τις υποθέσεις σας καλώντας στο +357 24 727313 ή αποστέλλοντας email στο info@vasiliou.law.