Πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 22 Ιουνίου 2024 η ημερίδα «Από την Τοπική στην Παγκόσμια Προστασία: Ένταξη Συμπλεγμάτων Κοινοτήτων στα Αποθέματα Βιόσφαιρας της UNESCO», στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στη Σαλαμιού, την οποία διοργάνωσε το Γραφείο της Επιτρόπου Περιβάλλοντος με τη συνεργασία του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας (Μονάδα Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφόρο Ανάπτυξη).
Η ημερίδα αποτελεί την πρώτη από μία σειρά ενημερωτικών ημερίδων/εργαστηρίων που θα πραγματοποιηθούν από το Γραφείο της Επιτρόπου Περιβάλλοντος με στόχο την ενημέρωση των κοινοτήτων των Κοιλάδων Διαρίζου και Ξεροπόταμου καθώς και ενδιαφερόμενων φορέων και ατόμων, για το πρόγραμμα «Άνθρωπος και Βιόσφαιρα (ΜΑΒ) της UNESCO», στο πλαίσιο του οποίου επιτυγχάνεται η αειφόρος ανάπτυξη των περιοχών που εντάσσονται σε αυτό και η αρμονική σχέση των ανθρώπων με το φυσικό τους περιβάλλον, σε συνδυασμό με την έρευνα, την εκπαίδευση και τη συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων.
Στην εισαγωγική της ομιλία στην ημερίδα, η Επίτροπος Περιβάλλοντος κα Θεοδοσίου ανέφερε ότι «αντιμέτωποι με την κλιματική κρίση, η ανάγκη για αποτελεσματική αντιμετώπιση των επιπτώσεών της και της απώλειας βιοποικιλότητας με ό,τι αυτά συνεπάγονται γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική: έχουμε μόνο έναν πλανήτη και βρίσκεται σε κίνδυνο. Η σχέση μας με τη φύση και με άλλα ζωντανά όντα χρειάζεται μια ριζική αναθεώρηση — οφείλουμε να σχεδιάσουμε και να δημιουργήσουμε έναν πραγματικά κοινό κόσμο για το περιβάλλον και τον άνθρωπο όπου θα μπορούν να συνυπάρξουν. Αυτός είναι και ο στόχος των αποθεμάτων βιόσφαιρας παγκοσμίως. Έχουν αποδείξει ότι είναι εφικτό να ζήσουμε με ευημερία σε αυτό τον κόσμο εδραιώνοντας, παράλληλα, μια βιώσιμη και αρμονική σχέση με τη φύση». Στη συνέχεια η κα Θεοδοσίου έκανε συνοπτική αναφορά στο πρόγραμμα ΜΑΒ και ότι το Γραφείο της Επιτρόπου Περιβάλλοντος θα καταβάλει κάθε προσπάθεια στο πλαίσιο των δυνατοτήτων του ώστε να υλοποιηθεί το όραμα που θα συμφωνηθεί με το Σύμπλεγμα Ζ, αρχικά και έπειτα αν το επιθυμούν να προστεθούν και τα άλλα Συμπλέγματα των Κοιλάδων Διαρίζου-Ξεροπόταμου, αναφέροντας ότι «οι Κοιλάδες Διαρίζου-Ξεροπόταμου με το ευαισθητοποιημένο ανθρώπινο δυναμικό, τον πλούτο ιστορίας, αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, τις τοπικές παραδόσεις, τη διεθνώς ερευνητικά ενδιαφέρουσα γεωμορφολογία, την περιβαλλοντική ιδιαιτερότητα, τη μεγάλη βιοποικιλότητα, την παρουσία ενδημικών ειδών πτηνοπανίδας, τη φυσική ομορφιά και το μοναδικό φυσικό και πολιτιστικό τοπίο, όπως επίσης και με το Κέντρο Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον που λειτουργεί στη Σαλαμιού, αποτελούν ιδανική περίπτωση για ένταξή τους ως ενιαία περιοχή στο Παγκόσμιο αυτό Δίκτυο».
Στον χαιρετισμό του, ο επί του παρόντος Εκπρόσωπος του Συμπλέγματος Ζ των Κοινοτήτων Διαρίζου-Ξεροπόταμου κ. Κωστάκης Αυγουστή ανέφερε ότι οι Κοινοτάρχες του Συμπλέγματος ζήτησαν από την Επίτροπο Περιβάλλοντος να αναλάβει να συντονίσει την προσπάθεια για ένταξη στο παγκόσμιο δίκτυο ΜΑΒ, την οποία ευχαρίστησε για την προθυμία να βοηθήσει αυτή τη μεγαλεπήβολη προσπάθεια. Εξέφρασε την ελπίδα ότι αυτή η διαδικασία που βρίσκεται στα αρχικά της στάδια θα καρποφορήσει εν τέλει, και τόνισε ότι από την πλευρά των κοινοτήτων και των κατοίκων υπάρχει η ευαισθητοποίηση για το περιβάλλον και, κυρίως, η θέληση και η επιθυμία να καταβάλουν κάθε προσπάθεια για την αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής τους με τη στήριξη του κράτους.
Εκ μέρους της Υπουργού Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, την ημερίδα χαιρέτισε η κα Έλενα Στυλιανοπούλου, Πρώτη Λειτουργός Περιβάλλοντος, αναφέροντας ότι το ΥΓΑΑΠ στηρίζει «ένθερμα τον στόχο που αποβλέπει και ενισχύει τη μακροπρόθεσμη διατήρηση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων, την προστασία περιβαλλοντικών υπηρεσιών μέσω προγραμμάτων όπως είναι το ΜΑΒ». Πρόσθεσε ότι διαχρονικός στόχος του ΥΓΑΑΠ είναι η προστασία και η αειφόρος διαχείριση του περιβάλλοντος και, κατ’ επέκταση, του φυσικού πλούτου της Κύπρου, σημειώνοντας ότι «η επιτυχής ένταξη των Συμπλέγματος Διαρίζου-Ξεροπόταμου στο Δίκτυο Αποθεμάτων Βιόσφαιρας μπορεί να αποτελέσει μοντέλο εφαρμοσμένης αειφόρου ανάπτυξης και ως πρότυπο για άλλες περιοχές στην Κύπρο». Ολοκληρώνοντας, η κα Στυλιανοπούλου συνεχάρη τους φορείς του Συμπλέγματος για όλες τις προσπάθειες που καταβάλλουν για την ανάπτυξη της περιοχής τους καθώς και το Γραφείο της Επιτρόπου Περιβάλλοντος που έχει αναλάβει τη στήριξη αυτών των προσπαθειών.
Η δρ Αραβέλλα Ζαχαρίου χαιρετίζοντας την ημερίδα εκ μέρους της Υπουργού Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας ανέφερε ότι το ΥΠΑΝ ήταν και θα συνεχίσει να είναι πάντα δίπλα στις κοινότητες και σε κάθε προσπάθειά τους για την αειφόρο ανάπτυξή τους, προσθέτοντας ότι οι άνθρωποι της περιοχής αγαπούν τον τόπο τους και το περιβάλλον και ότι πάντα είχαν όραμα για την κοινότητά τους, σημειώνοντας, παράλληλα, ότι η Υπουργός Παιδείας υπηρετούσε στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο κατά τον σχεδιασμό τού Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Σαλαμιούς, ενός σημαντικού έργου στη βάση των αρχών της αειφόρου ανάπτυξης και ότι ήταν μαζί στις προσπάθειες του Κοινοτικού Συμβουλίου της Σαλαμιούς έκτοτε και με τον ίδιο τρόπο θα συνεχίσει.
Ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος του Επαρχιακού Οργανισμού Αυτοδιοίκησης Πάφου κ. Χαράλαμπος Πιττοκοπίτης, χαιρετίζοντας την ημερίδα, ανέφερε ότι άνθρωπος και περιβάλλον πρέπει να συνυπάρχουν, τονίζοντας ότι ως Περιφερειάρχης θα είναι πάντα αρωγός και δίπλα στις Κοινότητες σε κάθε τους προσπάθεια για βιώσιμη και αειφόρο ανάπτυξή τους «όχι με λόγια αλλά με πράξεις».
Κατά την ημερίδα ήταν προσκεκλημένες εισηγήτριες και προσκεκλημένοι εισηγητές από την Κύπρο και την Ελλάδα.
Στην εισήγησή του «Πρόγραμμα Άνθρωπος και Βιόσφαιρα της UNESCO» ο δρ Κώστας Καδής, Πρόεδρος της Κυπριακής Εθνικής Επιτροπής UNESCO, ανέφερε ότι το «πρόγραμμα MAB αποτελεί την κορυφαία πρωτοβουλία της UNESCO για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και την αειφόρο ανάπτυξη μέσω της ενίσχυσης της σχέσης μεταξύ των ανθρώπων και του περιβάλλοντός τους». Στην παρουσίασή του έκανε αναφορά στα βασικά χαρακτηριστικά των περιοχών που εντάσσονται στο πρόγραμμα, που συμπεριλαμβάνουν πολύτιμα οικοσυστήματα και ανθρώπινες κοινωνίες, που συνδυάζουν με τρόπο παραδειγματικό την προστασία του οικοσυστήματος και της βιοποικιλότητας, τη διατήρηση του φυσικού πλούτου αλλά και του ανθρώπινου πολιτισμού, αποτελώντας σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο παραδείγματα ισορροπημένης σχέσης μεταξύ των ανθρώπων με το περιβάλλον στο οποίο ζουν και δραστηριοποιούνται. Αναφέρθηκε, επίσης, στις βασικές επιδιώξεις του προγράμματος ΜΑΒ, που είναι η εξασφάλιση της ανθρώπινης ευημερίας και ενός βιώσιμου περιβάλλοντος, η μελέτη των αλληλεπιδράσεων μεταξύ οικοσυστημάτων και κοινωνικοοικονομικών διεργασιών, η διερεύνηση των επιπτώσεων της απώλειας της βιολογικής και πολιτιστικής ποικιλότητας στην ανθρώπινη ευημερία, η ανταλλαγή και μεταφορά της γνώσης σχετικά με τα περιβαλλοντικά προβλήματα και τις λύσεις και η προώθηση της εκπαίδευσης για το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη.
Η κα Έλενα Στυλιανοπούλου, Πρώτη Λειτουργός Περιβάλλοντος και Σημείο Επαφής της Κύπρου για το Πρόγραμμα ΜΑΒ, στην εισήγησή της «Αποθέματα Βιόσφαιρας: Τόποι εκμάθησης για βιώσιμη ανάπτυξη» παρουσίασε το πρόγραμμα και τη διαδικασία ετοιμασίας φακέλου για την υποψηφιότητα περιοχών προς ένταξη, αναφέροντας ότι θα ενεργήσει συμβουλευτικά προς κάθε προσπάθεια του Συμπλέγματος. Σημείωσε ως σημαντικό παράγοντα την ανάγκη διάθεσης κονδυλίων προς αυτό τον σκοπό και παρουσίασε δυνητικές πηγές χρηματοδότησης αυτής της προσπάθειας —διαρθρωτικά ταμεία, διάφορα ευρωπαϊκά προγράμματα και ο κρατικός προϋπολογισμός— τονίζοντας ότι αυτά μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμα εργαλεία για τις Κοινότητες για τις δράσεις που θα σχεδιαστούν στο πλαίσιο του προγράμματος ΜΑΒ.
Προσκεκλημένος στην ημερίδα από την Ελλάδα ήταν ο Καθηγητής Μιχαήλ Σκούλλος, Διευθυντής της Έδρας και Δικτύου UNESCO για την Διαχείριση και Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη στη Μεσόγειο στο ΕΚΠΑ, Πρόεδρος της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής ΜΑΒ/UNESCO (Άνθρωπος και Βιόσφαιρα) και Πρόεδρος του Μεσογειακού Γραφείου Πληροφόρησης (MIO-ECSDE), ο οποίος παρουσίασε τη διαδικασία προετοιμασίας του φακέλου υποψηφιότητας Πάρνωνα για ένταξη στο Δίκτυο Αποθεμάτων Βιόσφαιρας. Αναφέρθηκε στο τετράεδρο της αειφόρου ανάπτυξης, Περιβάλλον-Κοινωνία-Οικονομία-Διακυβέρνηση, σημειώνοντας ως «απαράδεκτη την ανάπτυξη που καταστρέφει το περιβάλλον, διαβρώνει την ικανότητα των οικοσυστημάτων να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους και την φυσική άμυνα των οργανισμών στις νόσους και σπαταλά τους φυσικούς πόρους στον 21ο αιώνα» και ως «ξεπερασμένη τη «μουσειακή» προσέγγιση των προστατευόμενων περιοχών χωρίς συμμετοχή της κοινωνίας». Στην εισήγησή του έκανε αναφορά, επίσης, στους κύριους παράγοντες για επιτυχή υποβολή και ένταξη στο Πρόγραμμα που πέρα από τη σημασία της βιοποικιλότητας μιας περιοχής και την ύπαρξη παραδοσιακών οικισμών και στοιχείων ζωντανής άυλης πολιτισμικής κληρονομιάς, πολύ σημαντική είναι «η ομόθυμη θέληση τοπικών αρχών και κατοίκων, καθώς και η στήριξη της προετοιμασίας του φακέλου και τη λειτουργίας του αποθέματος από τοπικές Αναπτυξιακές Εταιρείες, με σωστές μελέτες και απλές, ευέλικτες δομές ώστε να επιτύχουν για τον τόπο τους αυτή τη διάκριση».
Επίσης από την Ελλάδα, προσκεκλημένη εισηγήτρια ήταν η κα Θεανώ Βρέντζου-Σκορδαλάκη, Πρόεδρος της Τοπικής Επιτροπής Διαχείρισης Αστερουσίων (ΤΕΔΑ), η οποία αναφέρθηκε στη «Ένταξη των Αστερουσίων στο Παγκόσμιο Δίκτυο Αποθεμάτων της UNESCO». Η κα Βρέντζου-Σκορδαλάκη ανέλυσε την πορεία προς την αναγνώριση των Αστερουσίων, αναφέροντας ότι οργανώθηκαν πολλές συναντήσεις για συζήτηση των πλεονεκτημάτων και των διαδικασιών που απαιτούνται για την ένταξη της περιοχής, ανοιχτές εκδηλώσεις για την ενημέρωση της τοπικής κοινωνίας και των φορέων για την προτεινόμενη χωροθέτηση της περιοχής και τη διαχείρισή της καθώς και εκπαιδευτικά εργαστήρια με επίκεντρο την κατάρτιση για την αειφόρο ανάπτυξη σε προστατευόμενες περιοχές. Στη συνέχεια, έκανε αναφορά στο αναπτυξιακό σχέδιο δράσης που είχε αναπτυχθεί, το οποίο βασιζόταν σε 5 άξονες προτεραιότητας, την έξυπνη και πράσινη ανάπτυξη, τη ανάπτυξη υποδομών, την κοινωνική ανάπτυξη και εξωστρέφεια, με την παράλληλη λήψη μέτρων και δράσεων προς αυτή την κατεύθυνση.
Η δρ Αραβέλλα Ζαχαρίου, Προϊστάμενη της Μονάδας Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφόρο Ανάπτυξη (ΕΠΑΑ), στην εισήγησή της παρουσίασε το έργο της ΕΠΑΑ, τονίζοντας ότι αυτό που συνδέει τον άνθρωπο με το περιβάλλον είναι η εκπαίδευση. Στο πλαίσιο των αποθεμάτων βιόσφαιρας ανέφερε ότι σημαντική παράμετρος είναι η περιβαλλοντική ευαισθησία και ότι αυτό είναι κάτι που οι κάτοικοι της περιοχής έχουν αποδείξει ότι διαθέτουν όχι ως διδακτέο αλλά ως βίωμα, τονίζοντας ότι οι ίδιοι, επιδεικνύοντας έμπρακτα την αγάπη για τον τόπο τους και τον σεβασμό για τη φύση γύρω τους, είναι σε θέση να καταστούν εκπαιδευτές και να μεταδώσουν αυτή τη γνώση και εμπειρία από γενιά σε γενιά αλλά και στους επισκέπτες της περιοχής ώστε να καλυφθεί αυτή η ανάγκη της εκπαίδευσης και περιβαλλοντικής συνείδησης.
Στη βιοποικιλότητα, στις Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) και στις Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ) της περιοχής των Κοιλάδων Διαρίζου-Ξεροπόταμου, αναφέρθηκαν η κα Φιλιώ Ιουλιανού και η κα Μαριλένα Παπασταύρου, Επιστημονικές Λειτουργοί στο Γραφείο της Επιτρόπου Περιβάλλοντος καθώς και στις πιέσεις και απειλές που δέχεται το οικοσύστημα, όπως είναι, μεταξύ άλλων, η διάνοιξη δρόμων και χωματόδρομων, οι επεκτάσεις καλλιεργειών, η λαθροθηρία, η αλλαγή χρήση γης, οι επεμβάσεις στην κοίτη ποταμών, η χρήση φυτοφαρμάκων, τα σκουπίδια και οι πυρκαγιές.
Τελευταία παρουσίαση στην ημερίδα, επίκαιρη και πολύ σημαντική ήταν η εισήγηση από τον κ. Πιεραντώνιο Παπάζογλου, Επιστημονικό Συνεργάτη για την Πολιτική Προστασία και Ασφάλεια Προσωπικού Ανταποκριτών/Διασωστών του Κέντρου CERIDES, του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου με θέμα «Πρόληψη και ετοιμότητα για αγροτοδασικές πυρκαγιές στο πλαίσιο ενίσχυσης ανθεκτικότητας τοπίου». Ο κ. Παπάζογλου εξήρε τη σημασία της πρόληψης και της ετοιμότητας, της ανταπόκρισης/επέμβασης και της ανάκαμψης, αναλύοντας τους κινδύνους και τους παράγοντες πρόκλησης πυρκαγιών σήμερα που είναι, κυρίως, οι φυσικές συνθήκες των μεσογειακών οικοσυστημάτων, η κλιματική κρίση με αύξηση των ακραίων πυρο-μετεωρολογικών συνθηκών και η αύξηση των επιβλαβών ανθρώπινων δραστηριοτήτων και συμπεριφορών. Στην εισήγησή του ο κ. Παπάζογλου αναφέρθηκε, επίσης, στην ανάγκη ενίσχυσης του «ενεργού-υπεύθυνου πολίτη», ενημέρωσης και εκπαίδευσης του πληθυσμού σε σχέδια ετοιμότητας και εκκένωσης στο πλαίσιο «κουλτούρας ασφάλειας», οργάνωσης του εδάφους και του τοπίου με οικοτοπικά προσαρμοσμένες πρακτικές και τεχνικές με παράλληλη ενσωμάτωση σύγχρονων τεχνολογιών και «έξυπνων» μέσων, και ενίσχυσης της ανθεκτικότητας του τοπίου.
Η ημερίδα ολοκληρώθηκε με συζήτηση για τα θέματα που παρουσιάστηκαν και με ξενάγηση σε σημεία αναφοράς στην κοινότητα της Σαλαμιούς, με την Επίτροπο Περιβάλλοντος κα Θεοδοσίου να διαμηνύει ότι η «η φύση μπορεί να μας θωρακίσει απέναντι στην κλιματική κρίση μόνο εάν την θωρακίσουμε και ενισχύσουμε και εμείς».
