Αν και έχει περάσει μισός αιώνας, είναι βαθύτατη η οδύνη όλων μας κάθε φορά που η μνήμη επιστρέφει στις μαύρες μέρες και την καταστροφή του 1974. Γι’ αυτό και έχουμε χρέος ως Πολιτεία να τιμούμε και να θυμόμαστε με κάθε τρόπο τους κατεχόμενους τόπους μας και να κρατούμε άσβεστη τη φλόγα της επιθυμίας για ελευθερία και επιστροφή.
Με μεγάλη συγκίνηση σας καλωσορίζω λοιπόν σε μια συλλογική, και πιστεύω σημαντική δράση, του Υφυπουργείου Πολιτισμού: την έναρξη του Συμμετοχικού Έργου Τέχνης «ΝΗΜΑΤΑ», εδώ στη Λευκωσία, που διοργανώνεται στο πλαίσιο των εκδηλώσεων μνήμης για τη μαύρη επέτειο των 50 χρόνων από την τουρκική εισβολή του 1974.
Στόχος μας είναι μέσα από αυτήν τη φαινομενικά απλή και οικεία κατασκευή –έναν ξύλινο χάρτη της Κύπρου, στον οποίο είναι χαραγμένα τα ονόματα όλων των χωριών και των πόλεων– να βοηθήσουμε τους πρόσφυγες να αναλογιστούν και να καταγράψουν με ένα νήμα την πορεία που ακολούθησαν από την πρώτη μέρα που η βάναυση εισβολή τους ανάγκασε να εγκαταλείψουν την πόλη τους, το χωριό τους, και τα σπίτια τους, και να φτάσουν στον τόπο όπου κατοικούν σήμερα. Σκεφτήκαμε να τους δώσουμε με τον τρόπο αυτό την ευκαιρία να μιλήσουν στα παιδιά και τα εγγόνια τους, αλλά και σε όλους εμάς, γι’ αυτή την πορεία και τα βιώματά τους στο ενδιάμεσο, να θυμηθούν τον τόπο τους και να δηλώσουν απερίφραστα ότι παραμένουν δεμένοι με αυτόν. Tα Νήματα της κάθε προσωπικής διαδρομής θα λειτουργήσουν επίσης ως ένας άλλος Μίτος της Αριάδνης, που θα οδηγήσει τον καθένα μας πίσω στα σπίτια και τις εστίες μας.
Το νήμα είναι μέρος του πολιτισμού και της Ιστορίας μας, όχι μόνο μεταφορικά, αλλά και κυριολεκτικά. Μας ενώνει με τις παραδόσεις μας, όπως είναι, για παράδειγμα, το παραδοσιακό «νημάτωμα» των εκκλησιών μας, που διαχρονικά ήταν ένα μέσο για να ξορκιστεί το κακό, για ένα τάμα ή μια προσευχή για κάτι που προσδοκούμε.
Τα νήματα παραπέμπουν επίσης στην άυλη πολιτιστική μας κληρονομιά, όπως για παράδειγμα στα κλωστοϋφαντουργήματα, που όλοι γνωρίζουμε και που κοσμούν και φορτίζουν με νόημα τόσο τα τελετουργικά όσο και τα καθημερινά αντικείμενα γύρω μας. Έτσι το νήμα στο έργο τέχνης, στο οποίο συμμετέχουμε εδώ και τώρα εμείς, σηματοδοτεί το ίχνος που αφήνουμε στον χάρτη. Η Κύπρος δένεται με τα νήματά μας ακέραιη, ενωμένη και όχι μοιρασμένη, αφού τα νήματα την διατρέχουν όλη από Βορρά ως Νότο και από Δύση ως Ανατολή.
Όμοιοι χάρτες έχουν τοποθετηθεί σε όλα τα αστικά κέντρα της ελεύθερης Κύπρου. Ταυτόχρονα, έχει τεθεί σε λειτουργία ένας ψηφιακός χάρτης, που δίνει την ευκαιρία σε Κύπριους της διασποράς να χαράξουν την δική τους πορεία. Η ανταπόκριση του κόσμου είναι μεγάλη και συγκινητική, και δείχνει το δέσιμό του με τον τόπο.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω εκ βαθέων το Κέντρο Αριστείας CYENS, και συγκεκριμένα την ομάδα του Thinker Maker Space, η οποία σχεδίασε και κατασκεύασε τόσο τους ξύλινους χάρτες όσο και τον ηλεκτρονικό ιστότοπο. Ο κάθε χάρτης συνοδεύεται από μουσική επένδυση, η οποία θα ακούγεται καθόλη τη διάρκειά της δράσης (για 50 ώρες δηλαδή), την οποία σχεδίασε και επιμελήθηκε ο Γιάννης Κουτής, τον οποίο επίσης ευχαριστούμε θερμά.
Θα ήθελα ακόμα να απευθύνω θερμές ευχαριστίες σε όλους όσοι συνέδραμαν στην υλοποίηση αυτής της πρωτοβουλίας του Υφυπουργείου Πολιτισμού, τη Μαρία Βαρνακκίδου και τον Κύρο Παπαβασιλείου για την καλλιτεχνική επιμέλεια, τις εμψυχώτριες Ιωάννα Κορδάτου και Λουκία Πιερίδου, καθώς και τους Δήμους Λευκωσίας, Λάρνακας, Λεμεσού, Πάφου και Αγίας Νάπας, χωρίς τη στήριξη των οποίων δεν θα ήταν εφικτή η υλοποίηση του έργου. Τέλος, ευχαριστώ το προσωπικό του Τμήματος Σύγχρονου Πολιτισμού και της Διοίκησης του Υφυπουργείου Πολιτισμού, που εργάστηκε σκληρά για να φτάσουμε ως εδώ. Ιδιαίτερες ευχαριστίες στην Διευθύντρια του Τμήματος Σύγχρονου Πολιτισμού δρ Ιωάννα Χατζηκωστή και στον Ανδρέα Παπαπέτρου που ανέλαβαν την υλοποίηση αυτής της δράσης.
Αγαπητοί συμπατριώτες και συμπατριώτισσες,
Η διατήρηση της μνήμης των κατεχομένων εδαφών μας αποτελεί κορυφαία πράξη εθνικής ευθύνης και χρέους. Ειδικά για τους μεγαλύτερους σε ηλικία, οι μνήμες παραμένουν έντονες όσα χρόνια και αν περάσουν. Καθήκον μας είναι να κρατήσουμε όλοι μαζί αυτήν τη συλλογική μνήμη ζωντανή και να δείξουμε την πορεία μας, αλλά και τον δρόμο της επιστροφής στα παιδιά μας!
