Αισθήματα συγκίνησης μάς κυριεύουν κάθε χρόνο τέτοια μέρα, όταν ανταμώνουμε εδώ στη Δερύνεια για την «πόλη χωμένη στην άμμο», την Αμμόχωστό μας. Πενήντα τα χρόνια φέτος. Πολλά. Πάρα πολλά. Και στεκόμαστε εδώ, έχοντας πίσω μας βουβή την πόλη. Έναν τόπο που αποτελεί ζωντανή απεικόνιση του δράματος της τουρκικής εισβολής και της συνεχιζόμενης κατοχής, έναν τόπο που εξακολουθεί να μας καλεί, να μας φωνάζει.
Η Αμμόχωστος, μια πόλη υπό αιχμαλωσία, δεν αφήνει κανέναν ασυγκίνητο. Σε αυτά τα 50 χρόνια εκατοντάδες αντιπροσωπίες από όλο τον κόσμο έχουν περάσει από εδώ και είδαν την καταστροφή ιδίοις όμμασι: Πολιτικοί, αρχηγοί κρατών, δημοσιογράφοι, καλλιτέχνες, επισκέπτες από κάθε γωνιά της γης. Η Αμμόχωστος συγκλονίζει.
Κανένας δεν έμεινε ασυγκίνητος μπροστά σε μια εικόνα που οργίζει κάθε άνθρωπο και προσβάλλει κάθε έννοια αξιοπρέπειας. Κανένας δεν μπορεί να μην κλονιστεί στη θέα της ερειπωμένης πόλης που ήταν λίκνο πολιτισμού, κοινωνικής προόδου και οικονομικής ανάπτυξης.
Πενήντα χρόνια μετά την τουρκική εισβολή, η Αμμόχωστος συνεχίζει να αποτελεί το σύμβολο του αγώνα μας και μπορεί να γίνει η αφετηρία για το μεγάλο βήμα, που θα λειτουργήσει καταλυτικά για την επίλυση του Κυπριακού. Αυτό, εξάλλου, υπαγορεύουν και τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών (ΗΕ) που, δυστυχώς, δεν εφαρμόστηκαν ποτέ, γιατί εδώ, στην ημικατεχόμενη Κύπρο, δεν διακυβεύονται τα συμφέροντα όσων μπορούν να ορίσουν τι είναι δίκαιο και να το επιβάλουν με την ισχύ των όπλων.
Εμείς, όμως, 50 χρόνια μετά, επιμένουμε. Δεν έχουμε καμία άλλη επιλογή. Μισό αιώνα μετά το καλοκαίρι που έντυσε την Κύπρο στα μαύρα, η θαλασσοφίλητη πόλη του Ευαγόρα στέκει βουβή και ερειπωμένη, θυμίζοντας σε όλους εμάς το χρέος και την υποχρέωση που έχουμε να την απελευθερώσουμε και να επανενώσουμε την πατρίδα μας. Εξάλλου, η παρούσα κατάσταση πραγμάτων δεν μπορεί να αποτελέσει το μέλλον της Κύπρου μας, το μέλλον των παιδιών μας. Δεν είναι βιώσιμη, εγκυμονεί σοβαρότατους κινδύνους, δημιουργεί καθημερινά νέα τετελεσμένα. Γνωρίζουμε λοιπόν πολύ καλά τον μοναδικό μας προορισμό, και με στοχοπροσήλωση, μακριά από μεμψιμοιρίες και παράπονα, και παρά τις προκλήσεις και τα προβλήματα, εργαζόμαστε μεθοδικά προς την κατεύθυνση επανέναρξης διαπραγματεύσεων που θα οδηγήσουν στην επίλυση του Κυπριακού και στην επανένωση της πατρίδας μας. Πρέπει, παρά τις απογοητεύσεις, την πικρία και τον θυμό να ενώσουμε φωνές και δυνάμεις και να μείνουμε μαχητικά αισιόδοξοι.
Δεν είναι η ώρα για αποτίμηση της Ιστορίας. Δεν είναι η στιγμή για κριτική, για αναφορά σε λάθη, σε πατριώτες και προδότες, σε καλούς και κακούς.
Θα αποφύγω επίσης τα βαρύγδουπα λόγια γιατί γνωρίζω 50 χρόνια μετά πόσο ενοχλητικά γίνονται, ειδικά τέτοιες μέρες, που το μυαλό δεν μπορεί από το να ταξιδεύει σε θύμησες τραγικές όταν η πόλη έπεφτε με τόση ευκολία στα χέρια του Αττίλα. Άκουσα και εγώ τις διηγήσεις των δικών μου Αμμοχωστιανών που αναγκάστηκαν κάτω από βομβαρδισμούς και τρόμο να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους με μωρά νεογέννητα στα χέρια.
Σε αυτά τα 50 χρόνια είδατε και ακούσατε, είδαμε και ακούσαμε, πολλά. Πιστέψαμε, πονέσαμε, ελπίσαμε, απογοητευτήκαμε. Γνωρίζω καλά τα αισθήματά σας, μπορώ να σας κατανοήσω, βλέπω στα μάτια σας την αγωνία και τον πόνο, ακόμη και τον θυμό σας κάθε χρόνο, κάθε μέρα, διότι την Αμμόχωστο και όλες τις κατεχόμενές μας περιοχές δεν πρέπει να τις θυμόμαστε μόνο σε επετειακές εκδηλώσεις.
Βρίσκομαι απόψε εδώ, και βλέποντάς σας στα μάτια θέλω να σας μεταφέρω με ειλικρίνεια τις διαβεβαιώσεις που εξαρτώνται αποκλειστικά από τις δικές μου προσπάθειες, στη βάση αντικειμενικών συνθηκών και δυνατοτήτων. Θα είμαι πολύ συγκεκριμένος αποφεύγοντας γενικότητες και επαναλαμβανόμενες ρητορείες.
Είμαι απόψε εδώ, 50 χρόνια από το μαύρο καλοκαίρι του 1974, για να τονίσω με τον πλέον εμφατικό τρόπο ότι ο δρόμος για εμένα, μια και μόνον κατεύθυνση έχει, διότι η μη λύση δεν είναι λύση, διότι δεν συμβιβαζόμαστε με τη διχοτόμηση, διότι γνωρίζουμε πάρα πολύ καλά ποιος ευνοείται από το πέρασμα του χρόνου και τη στασιμότητα, διότι κύρια έγνοια μου είναι ο τερματισμός της κατοχής, η απελευθέρωση και η επανένωση της πατρίδας μας.
Από την πρώτη ημέρα που ανέλαβα τα καθήκοντά μου, καταβάλλω μια μεγάλη προσπάθεια για να υλοποιήσω όλα αυτά που υποσχέθηκα στον κυπριακό λαό, αυτό που σας υποσχέθηκα πριν και μετά τις εκλογές: Να εργαστώ άοκνα, όχι με λόγια και δηλώσεις, αλλά με πράξεις, για να σπάσει το αδιέξοδο και να επαναρχίσουν οι συνομιλίες για επίλυση του Κυπριακού. Αυτό κάνω και αυτό θα συνεχίσω να κάνω μέχρι να πετύχω τον συγκεκριμένο στόχο.
Ήταν ακριβώς σε αυτό το πλαίσιο που προχωρήσαμε με τολμηρά, συγκεκριμένα, μονομερή μέτρα προς τους Τουρκοκύπριους συμπατριώτες μας. Ήταν στο ίδιο πλαίσιο που στις Βρυξέλλες, μέσα από τα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Απριλίου, στείλαμε ένα θετικό μήνυμα προς την Τουρκία για ουσιαστική πρόοδο στα ευρωτουρκικά, σε συνδυασμό πάντα με θετικές εξελίξεις στο Κυπριακό και την προσπάθεια επίλυσής του. Ήταν στο ίδιο πλαίσιο που επανέφερα τις προτάσεις των τριών προηγούμενων Προέδρων της Κυπριακής Δημοκρατίας για τολμηρά μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, που αφορούν και την περίκλειστη περιοχή της Αμμοχώστου. Ήταν στο πλαίσιο της ξεκάθαρης πολιτικής μας βούλησης, της αναγνώρισης της αξιοπιστίας μας από τη διεθνή κοινότητα που πρότεινα την άμεση επαφή μεταξύ των δυο ηγετών ή ακόμα και των διαπραγματευτών σε συναντήσεις παρουσία των ΗΕ, ή ακόμα και τη διοργάνωση άτυπης πενταμερούς.
Μοναδική μου έγνοια είναι η επιτυχής κατάληξη της προσπάθειας που βρίσκεται σε εξέλιξη τους τελευταίους μήνες. Τα πράγματα δεν ήταν εύκολα. Όμως, ο διορισμός της προσωπικής απεσταλμένης του Γενικού Γραμματέα (ΓΓ), αποτέλεσμα των δικών μας προσπαθειών και αναγνώριση της αξιοπιστίας μας, των πρωτοβουλιών, των δικών μας προσπαθειών και πιέσεων προς όλες τις κατευθύνσεις, έγινε κατορθωτός. Ήταν το αποτέλεσμα της αναγνώρισης τόσο από τα ΗΕ και τα Μόνιμα Μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας όσο και από την ΕΕ της ξεκάθαρης πολιτικής μας βούλησης για επίλυση του Κυπριακού, και επήλθε μετά από επίπονες και συντονισμένες ενέργειες. Και συνεχίζουμε μεθοδικά και αθόρυβα σε όλα τα επίπεδα και φόρα.
Σε αυτές τις πρωτοβουλίες και προτάσεις μας που υιοθετήθηκαν από πλευράς των ΗΕ και της διεθνούς κοινότητας υπήρξε, δυστυχώς, μέχρι στιγμής, αρνητική απάντηση από τουρκικής πλευράς. Στην αντίπερα όχθη εξακολουθούμε να ακούμε την ακραία ρητορική της τουρκοκυπριακής ηγεσίας και της τουρκικής κυβέρνησης, την αρνητική διάθεση ακόμη και για να συζητήσουμε, ακόμη και για κοινωνικής φύσεως συνάντηση. Αυτή η αδιάλλακτη, απαράδεκτη στάση αδιαμφισβήτητα προκαλεί απογοήτευση και απαισιοδοξία. Δεν είμαι εδώ, όμως, για να κατηγορήσω κανέναν και δεν πιστεύω στο παιχνίδι επίρριψης ευθυνών. Δεν το βρίσκω ωφέλιμο και ειδικότερα στο Κυπριακό μόνο ωφέλιμα θέλω να μιλώ και να πράττω.
Δεν με ικανοποιεί και δεν εξυπηρετεί τον στόχο μας αν η στασιμότητα οφείλεται στην τουρκική πλευρά. Δεν είναι αυτό το ζητούμενο για μένα. Διότι το ζητούμενο είναι να υπάρξουν θετικές εξελίξεις. Εξάλλου, είναι η δική μας η πατρίδα που συνεχίζει να είναι υπό κατοχή και εμείς οφείλουμε να πράξουμε ό,τι είναι δυνατόν. Παρά το δύσκολο περιβάλλον, τις προκλήσεις και τις απογοητεύσεις, δεν αποθαρρύνομαι και δεν αποπροσανατολίζομαι από τον στόχο μου. Εμείς θα συνεχίσουμε την προσπάθεια. Έχω, και έχουμε όλοι μαζί, υποχρέωση να αξιοποιήσουμε την όποια χαραμάδα ελπίδας, και αν δεν υπάρχει να τη δημιουργήσουμε. Με ρεαλισμό, αυτοπεποίθηση και αποφασιστικότητα στέλνουμε και απόψε το μήνυμα ότι το στάτους κβο δεν είναι συμβατό με τις επιδιώξεις μας. Ποτέ δεν πρόκειται να συμβιβαστούμε με τα αποτελέσματα της εισβολής και τα τετελεσμένα της κατοχής, ποτέ δεν θα νομιμοποιήσουμε τα συρματοπλέγματα που χωρίζουν τη χώρα μας. Η επιστροφή στην Αμμόχωστο και η επανένωση της πατρίδας μας είναι για εμάς μονόδρομος.
Εξάλλου, πέραν των όσων έχω προαναφέρει, γνωρίζουμε όλοι πάρα πολύ καλά ποιον ευνοεί η παρέλευση του χρόνου. Ακριβώς, για όλους αυτούς τους λόγους εργαζόμαστε από την πρώτη μέρα για επανέναρξη των συνομιλιών. Είμαστε έτοιμοι να προσέλθουμε ακόμη και αύριο στο τραπέζι του διαλόγου στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου για αναζήτηση λύσης Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας, του διαπραγματευτικού κεκτημένου και ασφαλώς των αρχών και αξιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), κράτος μέλος της οποίας είναι η Κυπριακή Δημοκρατία και θα συνεχίσει να είναι και μετά την επίλυση του Κυπριακού.
Όραμά μας, αειφόρο, ανθεκτικό και εφικτό, είναι η επίτευξη μιας βιώσιμης και λειτουργικής λύσης που θα επανενώνει πραγματικά τον τόπο και τον λαό μας. Μια τέτοια λύση, μια τέτοια επιτυχία θα αποτελέσει κορυφαίο εθνικό επίτευγμα. Θα είναι κυρίως το βασικό συστατικό για ένα υγιές και ελπιδοφόρο μέλλον για τα παιδιά μας, σε μια σύγχρονη ευρωπαϊκή πατρίδα, χωρίς συρματοπλέγματα, στρατεύματα κατοχής και αναχρονιστικές εγγυήσεις. Ας στοχεύσουμε, λοιπόν, όλοι μαζί ενωμένοι σε αυτή την επιτυχία και ας μην αναζητούμε νικητές και ηττημένους. Ενόσω δεν υπάρχει λύση, είμαστε όλοι ηττημένοι, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι.
Η λύση που εμείς οραματιζόμαστε δεν έχει ηττημένους, αλλά μόνον νικητές. Και ανάμεσα σε αυτούς είναι και οι Τουρκοκύπριοι συμπατριώτες μας, τους οποίους, τη συντριπτική πλειοψηφία, θεωρούμε θύματα του κατοχικού στρατού της Τουρκίας.
Έχω την έντονη πεποίθηση ότι πολλές από τις δικές τους ανησυχίες, των Τουρκοκυπρίων συμπατριωτών μας, μπορούν να αντιμετωπιστούν μέσα από την ΕΕ, μέσα από το ευρωπαϊκό κεκτημένο, το οποίο διασφαλίζει και τα δικά τους συμφέροντα, ως Ευρωπαίους πολίτες.
Δυνατά και ενωμένα, λοιπόν, πρέπει να στεκόμαστε όλοι σε αυτή την αλήθεια και να την προβάλλουμε με τρόπο σαφή: προτεραιότητά μας είναι η λύση, η επανένωση, η ασφάλεια, η ευημερία όλων των Κυπρίων και διαμενόντων νομίμως στο νησί μας, και για όλα αυτά πρέπει μαζί, με σοβαρότητα να συνεχίσουμε τις προσπάθειες. Οτιδήποτε άλλο πλην της επανένωσης δεν διασφαλίζει τα συμφέροντα και το ειρηνικό μέλλον του κυπριακού λαού σε τούτον τον τόπο. Και σε αυτή την αλήθεια δεν χωράνε εκπτώσεις.
Και σε αυτή την προσπάθεια ένα αρραγές και ισχυρό εσωτερικό μέτωπο είναι εκ των ων ουκ άνευ. Ειδικότερα στην παρούσα, κομβικής σημασίας, συγκυρία, μισό αιώνα μετά την τουρκική εισβολή, γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά και έχουμε βιώσει τις ολέθριες συνέπειες του εσωτερικού διχασμού, των άγονων αντιπαραθέσεων για εξυπηρέτηση, δυστυχώς, πολλές φορές άλλων σκοπιμοτήτων. Κανείς και τίποτα δεν είναι υπεράνω της πατρίδας και της ανάγκης διασφάλισης συνθηκών ασφάλειας και ευημερίας για εμάς και τα παιδιά μας. Και εσείς, Φίλοι Αμμοχωστιανοί, έχετε σημαντικό ρόλο να διαδραματίσετε, ενωμένοι, και αξιοποιώντας κάθε μέσο, ενεργοποιώντας τη νέα γενιά προσφύγων, μεταλαμπαδεύοντας την αγάπη για την Αμμόχωστο και τον πόθο για επιστροφή.
Πριν λίγες μέρες, ως αποτέλεσμα των δικών μας επίμονων προσπαθειών τόσο προς τον ΓΓ των ΗΕ όσο και τη ΕΕ, πάντα σε συνεργασία με την Ελληνική Κυβέρνηση, έχω βολιδοσκοπηθεί από τα ΗΕ για να συμμετάσχω στις 13 Αυγούστου, σε συγκεκριμένη ημερομηνία, σε Τριμερή συνάντηση με τον ΓΓ των ΗΕ στη Νέα Υόρκη, με στόχο την επανέναρξη των συνομιλιών. Η ανταπόκρισή μου ήταν φυσικά θετική και ευελπιστώ – δεν έχουμε μέχρι στιγμής ενημερωθεί– η ίδια ανταπόκριση να υπάρξει και από τουρκικής πλευράς, και η πραγματοποίηση της συνάντησης να οδηγήσει σε θετικά αποτελέσματα που δεν μπορεί να είναι άλλα από την επανέναρξη των συνομιλιών. Εν αναμονή των εξελίξεων, να μου επιτρέψετε στην παρούσα φάση να μην υπεισέλθω σε περισσότερες λεπτομέρειες για το συγκεκριμένο θέμα.
Σε αυτή τη μεγάλη προσπάθεια που ευελπιστώ πολύ σύντομα να ξεκινήσει δεν είμαι μόνος, δεν μπορεί να είμαι μόνος: Νοιώθω τη συμπαράσταση του προσφυγικού κόσμου, των κατεχόμενων δήμων και κοινοτήτων μας, των οργανωμένων συνόλων και της πλειοψηφίας των πολιτικών δυνάμεων, αλλά κυρίως, είμαι ενθαρρυμένος από τη βούληση όλων εσάς, που είστε η ακαταμάχητη δύναμη διεκδίκησης και η ασίγαστη φωνή διαμαρτυρίας. Και θα ήθελα με την αποψινή ευκαιρία να ευχαριστήσω τον Δήμαρχο και το Δημοτικό Συμβούλιο Αμμοχώστου για τον συνεχή και επίπονο αγώνα που δίνουν σε κάθε διεθνές φόρουμ, ώστε να κάνουν γνωστή αυτή την ντροπή για τον πολιτισμένο κόσμο. Φίλε Δήμαρχε, να είστε σίγουρος ότι θα συνεχίσουμε και θα ενισχύσουμε αυτή τη συνεργασία, γιατί η Αμμόχωστος βρίσκεται στην προμετωπίδα του αγώνα μας.
Είμαι, όμως, ενθαρρυμένος και για έναν άλλο λόγο, εξόχως σημαντικό, ίσως τον σημαντικότερο: Ανήκω και εγώ στη γενιά του πολέμου, και αισθάνομαι βαθύτατη συγκίνηση γιατί αυτή η εκδήλωση κάθε χρόνο είναι γεμάτη νέους ανθρώπους, που μπορεί να μην έχουν μνήμες από την πόλη, αλλά την αγαπούν εξίσου, τη νοιάζονται και την πονούν. Συγκινούνται στη θέα της, και δακρύζοντας τραγουδούν τους στίχους που γράφτηκαν γι’ αυτήν την αλησμόνητη πόλη. Αυτό είναι κατά τη γνώμη μου το μεγαλείο του λαού μας, που όλα αυτά τα 50 χρόνια κράτησε αναμμένη τη φλόγα του πόθου για επιστροφή, διατήρησε ακέραιη την πίστη του στη δικαίωση και βροντοφωνάζει σε όλο τον κόσμο ότι «κανένας δεν ξεχνά, τίποτα δεν ξεχνιέται».
Πενήντα χρόνια από το δίδυμο έγκλημα του 1974, η χώρα μας παραμένει εδαφικά ακρωτηριασμένη, πολιτειακά και διοικητικά τραυματισμένη. Το 1974 η Κυπριακή Δημοκρατία υπέστη ένα διπλό βιασμό που την τραυμάτισε, τη διαίρεσε, τη λύγισε, αλλά παρά τις έκνομες προσπάθειες για αφανισμό της, δεν την κατέστρεψε. Η Κυπριακή Δημοκρατία πορεύεται στον δρόμο της σταθερότητας, της ανάπτυξης και της ευημερίας, χάρη στην εργατικότητα και τις θυσίες του λαού μας, των γονιών και των παππούδων μας. Απόψε, με το βλέμμα στραμμένο στην Αμμόχωστο, τιμούμε επίσης και όσους αγωνίστηκαν για τη διατήρηση της νομιμότητας στην πατρίδα μας, για την εδαφική ακεραιότητα και ανεξαρτησία της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η σκέψη μας παραμένει, όσα χρόνια και αν πέρασαν, στους εκτοπισμένους, στους αγνοουμένους, στους ηρωικούς εγκλωβισμένους μας, στους συγγενείς των πεσόντων μας, όλων όσοι κουβαλούν τα τραύματα του εγκλήματος που συντελέστηκε σε βάρος της χώρας και του λαού μας. Μέγιστη δικαίωση για τη μνήμη και τον αγώνα όλων, δεν μπορεί να είναι οτιδήποτε άλλο από τον τερματισμό της κατοχής και την επανένωση. Αφετηρία και τερματισμός της προσπάθειάς μας είναι η διαδρομή από την Καρπασία, στη Σαλαμίνα, στην Αμμόχωστο, στη Μόρφου, στη Λάπηθο, στον Καραβά, στην Κερύνεια, στα Μαρωνίτικα χωριά μας. Η διαδρομή αυτή περνά μέσα από τις εκκλησίες του Αγίου Νικολάου, της Αγίας Ζώνης, του Σταυρού, του Αγίου Γεώργιου του Ξορινού, του Αγίου Λουκά, την οδό Δημοκρατίας και τη Λεωφόρο Κένεντι, το Λύκειο Ελληνίδων, το Γυμνάσιο Αρρένων, τη Χρυσή Ακτή, την παραλία της Γλώσσας, τα βράχια του Κωστάντια, τον Πύργο του Οθέλλου.
Εκεί όπου βρίσκονται θαμμένοι οι πρόγονοί μας, οι άκρες των νημάτων της ζωής μας, εκεί που οι γονείς μας έκαναν τα πιο όμορφά τους όνειρα. Εκεί που τα παιδιά μας θα ονειρευτούν και θα δημιουργήσουν ξανά για τα δικά τους παιδιά. Ας μην ξεχνάμε ποτέ τα λόγια της αγαπημένης Αμμοχωστιανής Νίκης Κατσιαούνη:
«Και μεις πουλιά που διώξαν μας τον Αύγουστο οι εχθροί σου να ξέρεις θα γυρίσουμε πιστοί στην άνοιξή σου.»
