Εξήντα έξι χρόνια μετά τη θρυλική εκείνη μέρα της 2ας Σεπτεμβρίου του 1958 μαζευτήκαμε σήμερα στον ιερό τούτο χώρο, για να τελέσουμε τα μνημόσυνα τεσσάρων ανυπότακτων αγωνιστών της ελευθερίας, τεσσάρων θρύλων του αγώνα της ΕΟΚΑ ενάντια στη βρετανική αποικιοκρατία. Οι Φώτης Πίττας, Ηλίας Παπακυριακού, Ανδρέας Κάρυος και Χρίστος Σαμάρας δεν είναι πλέον ονόματα συνηθισμένα, ούτε ονόματα απλών αγωνιστών της ΕΟΚΑ. Τα τέσσερα αυτά ονόματα έχουν περάσει πλέον στη σφαίρα του θρύλου. Εξάλλου, η μάχη του Αχυρώνα Λιοπετρίου καταγράφηκε στην ιστορία των απελευθερωτικών αγώνων ανά το παγκόσμιο και αποτελεί μια από τις πιο μεγαλειώδεις στιγμές στην ιστορία των αγώνων του Κυπριακού Ελληνισμού αλλά και του Ελληνισμού γενικότερα.
Δίκαια έχει χαρακτηριστεί ως το νέο Χάνι της Γραβιάς και η πλοκή της ιστορίας, η δραματική αλληλουχία των γεγονότων, παραπέμπει στις πιο ένδοξες σελίδες της Ελληνικής Ιστορίας, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Αδιαμφισβήτητα, οι γενναίοι και ατρόμητοι πρωταγωνιστές της μάχης του Αχυρώνα, όπως φαίνεται ξεκάθαρα μέσα από τη ζωή, τη δράση, την καθημερινότητά τους και πολύ περισσότερο τον τρόπο της θυσίας τους, είχαν έντονη την πεποίθηση ότι ακολουθούσαν και τηρούσαν το παράδειγμα και την παρακαταθήκη των ένδοξων προγόνων μας.
Και οι τέσσερεις από πολύ νωρίς ξεχώριζαν για τη φιλοπατρία και την αγνή πίστη τους. Τους χαρακτήριζε ο έντονος πόθος για ελευθερία, αυτοδιάθεση και ένωση με τη μητέρα Ελλάδα και ήταν από τους πρώτους που εντάχθηκαν στις τάξεις της ΕΟΚΑ, όπου και διακρίθηκαν για τη δράση και το θάρρος τους.
Ανδρέας Κάρυος από το Αυγόρου. Φιλομαθής και πρωτοστάτης της ΣΕΚ, της ΠΕΟΝ και του θρησκευτικού συλλόγου του χωριού του. Πρώτος υπεύθυνος του αγώνα της ΕΟΚΑ στο Αυγόρου και Yποτομεάρχης περιοχής Κοκκινοχωρίων. Συνδεόταν από νωρίς με τον Γρηγόρη Αυξεντίου και υπήρξε κρατούμενος από το 1956 στην Πύλα, απ’ όπου και δραπέτευσε το 1958.
Φώτης Πίττας, ο δάσκαλος από το Φρέναρος. Υποτομεάρχης Λύσης και καταζητούμενος για την πλούσια και πολυεπίπεδη δράση του. Ενόσω ήταν κρατούμενος έβαψε τους τοίχους με το αίμα των βασανιστηρίων του, σχηματίζοντας τη μορφή της ελευθερίας. Το προσωπικό του ημερολόγιο των 17 ημερών των βασανιστηρίων του αποτελεί συναξάρι προσευχής, πατριωτισμού και ανδρείας.
Ηλίας Παπακυριακού από τη Λυθράγκωμη. Εντάχθηκε στις τάξεις της ΕΟΚΑ από την 5η Γυμνασίου. Έλαβε μέρος σε βομβιστικές επιθέσεις, είχε την ευθύνη του υποτομέα Άσσιας, οργάνωσε πολιτοφυλακές, απέσπασε όπλα από Γάλλους στρατιώτες, καθοδήγησε αγωνιστές της Άσσιας στις πολλαπλές ανατινάξεις στη Βατυλή.
Χρίστος Σαμάρας. Ο ψάλτης και ιδρυτής της ΟΧΕΝ Λιοπετρίου. Φίλος και συνεργάτης του Γρηγόρη Αυξεντίου. Εντάχθηκε από το 1954 στη μυστική οργάνωση που προετοίμαζε την ένοπλη εξέγερση για την απελευθέρωση της Κύπρου. Στο σπίτι του ορκίστηκαν τα πρώτα μέλη της ΕΟΚΑ Λιοπετρίου και επικηρύχθηκε από τους Άγγλους αποικιοκράτες για 5.000 λίρες.
Και οι τέσσερείς τους λαμπρά παραδείγματα πατριωτισμού και εθνικού φρονήματος. Από πολύ νωρίς ξεχώριζαν και διακρίνονταν ανάμεσα σε πολλούς συναγωνιστές τους. Μέχρι που, καθόλου τυχαία, οι δρόμοι τους συναντήθηκαν το βράδυ της 30ής Αυγούστου 1958 στο Λιοπέτρι, εκεί όπου έμελλε να γραφτεί μια από τις ενδοξότερες ηρωικές σελίδες της σύγχρονης ιστορίας τούτου του τόπου.
Από τότε τα ονόματά τους γράφτηκαν με χρυσά γράμματα στο βιβλίο των ηρώων της πατρίδας μας και ο ταπεινός Αχυρώνας του Λιοπετρίου έγινε παγκόσμιο σημείο αναφοράς, τόπος δόξας, τιμής και περηφάνιας, σύμβολο αγωνιστικότητας και υπέρμετρης ανδρείας.
Από τότε δεν υπάρχει Έλληνας Κύπριος που να μη γνωρίζει για το τι συντελέστηκε στον Αχυρώνα Λιοπετρίου. Δεν υπάρχει Έλληνας Κύπριος, και όχι μόνο, που να μην συγκλονίζεται όταν επισκέπτεται τον χώρο της θυσίας των τεσσάρων αγωνιστών. Διότι ο Φώτης Πίττας, ο Ηλίας Παπακυριακού, ο Ανδρέας Κάρυος και ο Χρίστος Σαμάρας, με πλήρη συναίσθηση της ευθύνης απέναντι στην ιστορία και τα ιδανικά της φυλής μας αγωνίστηκαν, αντιστάθηκαν και θυσιάστηκαν συνειδητά με φλογερό πατριωτισμό, στέλνοντας ένα ηχηρό και κραυγαλέο μήνυμα απέναντι σε κάθε μορφή καταδυνάστευσης και εξουθένωσης των λαών, σε κάθε μορφή εθνικής υποδούλωσης. Στο μυαλό και στην καρδιά τους κυριαρχούσε καταλυτικά η αγάπη για την πατρίδα, ζούσαν και ανέπνεαν με το όραμα της ελευθερίας, της αυτοδιάθεσης και της ένωσης με την Ελλάδα. Γι’ αυτούς, ζωή σκλαβωμένη, ζωή χωρίς ελευθερία ήταν ζωή χωρίς σκοπό και χωρίς νόημα.
Σχεδόν 70 χρόνια από το ηρωικό έπος της ΕΟΚΑ και ακριβώς 50 χρόνια από τη βάρβαρη τουρκική εισβολή τα συναισθήματά μας είναι φορτισμένα και οι προβληματισμοί μας έντονοι.
Ως Πολιτεία και διακυβέρνηση αυτού του τόπου αισθανόμαστε έντονα την ευθύνη απέναντι στην ιστορία μας, στους αγωνιστές του πιο ένδοξου και ανιδιοτελούς αγώνα τούτου του τόπου, απέναντι στις σημερινές προκλήσεις και τις σύγχρονες πραγματικότητες. Πιστοί στην υπόσχεση και το χρέος μας απέναντι στην πατρίδα και τους πολίτες της, πιστοί στο παράδειγμα και στην παρακαταθήκη των ηρώων και αγωνιστών κατά τους απελευθερωτικούς μας αγώνες, δεν μπορούμε να ησυχάσουμε και να συμβιβαστούμε με την τουρκική κατοχή. Όσο και αν προσπαθούν και θα ήθελαν κάποιοι, δεν ξεχνάμε. Δεν έχουμε αποστρατευτεί από την υποχρέωση για απελευθέρωση και επανένωση τούτου του τόπου. Δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να εργαστούμε με όλες μας τις δυνάμεις για την εξεύρεση μιας βιώσιμης και λειτουργικής λύσης του εθνικού μας ζητήματος. Αγωνιζόμαστε με κάθε τρόπο και κάθε μέσο, παρά τις αντίξοες συνθήκες, τις συνεχείς προκλήσεις και την αρνητική στάση της τουρκικής πλευράς, να ανοίξουμε ξανά τον δρόμο και να εισέλθουμε σε πορεία λύσης. Δεν γίνεται και δεν επιτρέπεται να ολιγωρούμε να επαναπαυόμαστε να μεμψιμοιρούμε και να εγκαταλείψουμε την προσπάθεια.
Οι ήρωες που μνημονεύουμε σήμερα αξίζουν κάθε τιμής όχι μόνο για τη θυσία τους, αλλά και για την αξιοπρέπεια της ζωής τους. Ο πατριωτισμός τους δεν εξαντλήθηκε μόνο σε μια στιγμή θυσίας, ούτε σε μια συνειδητή απόφαση υπέρμετρης γενναιότητας. Ήταν μια συνεχής στάση ζωής και μαρτυρίας, ήταν η καθημερινότητά τους. Ο πατριωτισμός γενικά δεν περιορίζεται μόνο στα θέματα των σαφώς δικαίων εθνικών διεκδικήσεων και προσπαθειών. Γνήσιος πατριώτης είναι και ο πολίτης που αγαπά τον τόπο και τον συνάνθρωπό του και με αγνή πίστη αγωνίζεται καθημερινά απέναντι σε κάθε πρόκληση της ζωής, προσωπική, οικογενειακή, επαγγελματική και άλλη. Είναι ο δίκαιος, ο φιλάνθρωπος, ο εργατικός, ο τίμιος πολίτης αυτού του τόπου, που θυσιάζει χωρίς δεύτερη σκέψη το «εγώ» του για χάρη των συνανθρώπων και της πατρίδας του. Όλα αυτά ήταν οι ήρωες που τιμούμε σήμερα.
Η εκπαιδευτική δράση του Φώτη Πίττα, ο νεανικός αυθορμητισμός και οι οργανωτικές δεξιότητες του Ηλία Παπακυριακού, η έντονη χριστιανική πίστη και δράση του Χρίστου Σαμάρα μαζί με τη φιλομάθεια, τη θρησκευτικότητα και τη φιλοπατρία του Ανδρέα Κάρυου, οφείλουν να εμπνέουν τον κάθε έναν από εμάς. Σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, χρειαζόμαστε νέους, χρειαζόμαστε πολίτες που να διακρίνονται για τις αρετές και τις αξίες των τεσσάρων αγωνιστών του Αχυρώνα. Νέους που να αξιοποιούν τα χαρίσματα, τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους προς όφελος της κοινωνίας και της πατρίδας, που διακρίνονται για το ήθος και το φρόνημά τους. Γιατί μόνο έτσι πλάθονται οι ήρωες και οι ατρόμητοι αγωνιστές, έτσι κερδίζονται οι μάχες της ζωής και της πατρίδας, έτσι προκύπτουν Αχυρώνες και Σταυραετοί.
Το παράδειγμα, λοιπόν, των τεσσάρων αγωνιστών του Αχυρώνα Λιοπετρίου δεν μας αφήνει περιθώρια εφησυχασμού. Μας κρίνουν, μάς οδηγούν και μάς επιβάλλουν να μην αποστρατευτούμε από την προσπάθεια για απελευθέρωση και επανένωση της πατρίδας μας. Μας υπενθυμίζουν και μας τονίζουν τις αξίες της και τις αρετές του πατριωτισμού και της αγωνιστικότητας, μάς υπενθυμίζουν τις υποχρεώσεις μας έναντι τούτου του τόπου.
Το 2025 συμπληρώνονται 70 χρόνια από την έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ, του πιο ένδοξου αγώνα σε τούτο τον τόπο, του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα στον οποίον ήταν πρωταγωνιστές οι τέσσερεις ήρωες που τιμούμε σήμερα. Θέλω να ολοκληρώσω τον σημερινό μου λόγο, επαναλαμβάνοντας κάτι που πραγματικά πιστεύω: Έχω την έντονη πεποίθηση ότι έχουμε υποχρέωση και καθήκον να μιλάμε στα παιδιά μας και στη νέα γενιά για την ΕΟΚΑ, για τον Αχυρώνα του Λιοπετρίου, για τους αγώνες και τις θυσίες όλων αυτών που έδωσαν τη ζωή τους για να υπάρχει σήμερα η Κυπριακή Δημοκρατία. Διότι η αρετή και η τόλμη απαιτούν βαθιά γνώση. Και γνώση πρώτα από όλα του εαυτού σου, δηλαδή της πραγματικής ιστορίας σου. Κάτι τέτοιο σε καμία περίπτωση δεν λειτουργεί αρνητικά προς τις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού, αφού η βιωσιμότητα μιας ενδεχόμενης λύσης περνά σε μεγάλο βαθμό μέσα και από τον σεβασμό της ιστορικής ταυτότητας του καθενός και σίγουρα όχι μέσα από την αυτοκατάργηση.
Αιωνία τους η μνήμη.
