Του Γιώργου Μιχαηλίδη
Η Βαλεντίνα Σοφοκλέους, ηθοποιός και καλλιτεχνική διευθύντρια του Θεάτρου «ΡΟΗ», μιλά
στο Skala Times: «Ο εξανθρωπισμός ξεκινά από τον πολιτισμό. Και το θέατρο είναι ο σπόρος
του πολιτισμού».
Πολλές φορές λέμε και ακούμε πως ζούμε στη Λάρνακα του πολιτισμού. Τη Λάρνακα που
αναγνωρίζει και επενδύει στις αξίες που προάγονται μέσα από τα καλλιτεχνικά και πολιτιστικά
δρόμενα. Τη Λάρνακα του θεάτρου, που στηρίζει αλλά και στηρίζεται από τις τέχνες και τους
ανθρώπους της.
Ένας από αυτούς τους ανθρώπους που προσφέρουν απλόχερα στο θέατρο είναι και η συμπολίτισσα μας, Βαλεντίνα Σοφοκλέους, ηθοποιός και καλλιτεχνική διευθύντρια του Θεάτρου «ΡΟΗ». To Skala Times συνάντησε χθες το μεσημέρι την αγαπημένη ηθοποιό και σε μια κουβέντα εφ’ όλης της ύλης, η κ. Σοφοκλέους μίλησε για πολλά με αφοπλιστική ειλικρίνεια!
Η συζήτηση μας δεν θα μπορούσε να ξεκινήσει με οτιδήποτε άλλο πέρα από το Θέατρο «ΡΟΗ» μιας και σε μια πρόσφατη ανάρτηση της επαγγελματικής θεατρικής ομάδας στα ΜΚΔ, είδαμε πως αναζητούσαν παιδιά για τις ανάγκες της επόμενης θεατρικής παράστασης που βρίσκεται στα σκαριά. Μιλώντας γι’ αυτό, η κ. Σοφοκλέους δήλωσε πως πρόκειται για το έργο «Ξένες γυναίκες πρόσφυγες» το οποίο σκηνοθετεί η ίδια, σε παραγωγή του Θεάτρου «ΡΟΗ», το οποίο κάνει πρεμιέρα στις 16 Νοεμβρίου 2024 στο Δημοτικό Θέατρο Λάρνακας, υπό την αιγίδα του «Λάρνακα 2030».
Σύμφωνα με την ηθοποιό, πρόκειται για «ένα εξαιρετικό έργο, βασισμένο στο βιβλίο της Όλγας
Κοζάκου-Τσιάρα. Είναι μια αναφορά στη γυναίκα. Τη γυναίκα παγκόσμια. Τη γυναικεία μορφή. Τη μάνα. Τη γυναίκα που αναγκαστικά ξεριζώθηκε από τον τόπο της, από το σπίτι της, από την
οικογένειά της και μεταφέρθηκε κάπου αλλού. Αυτό το ‘κάπου αλλού’ άλλες φορές είναι η μισή
Κύπρος, άλλες μια θάλασσα, άλλες το εξωτερικό. Είναι η ανάγκη για μια καλύτερη ζωή γιατί συμβαίνει αυτό το φρικτό γεγονός που λέγεται πόλεμος».
Η Θεατρική Παράσταση «Μαρία Κάλλας – Πριν το τέλος» επιστρέφει στη Λάρνακα και
ετοιμάζεται να ταξιδέψει στην Αφρική: Από τα μελλοντικά σχέδια της θεατρικής ομάδας «ΡΟΗ» δεν θα μπορούσε βεβαίως να λείπει και η παράσταση «Μαρία Κάλλας – Πριν το τέλος», με την Βαλεντίνα Σοφοκλέους να ενσαρκώνει τον ομώνυμο ρόλο, σε κείμενο και σκηνοθεσία του Αντρέα Νικολαΐδη. Πρόκειται για μια παράσταση- πορτρέτο της μεγάλης ντίβας του κλασικού τραγουδιού, με την κύπρια ηθοποιό να υποδύεται την Κάλλας σε μια αναπόληση των μεγάλων στιγμών της καριέρας της και του παράφορου έρωτα της με τον Ωνάση. Η συγκεκριμένη παράσταση αγαπήθηκε από τον κόσμο και ανεβαίνει ξανά στο σανίδι, δίνοντας την ευκαιρία στο κοινό της Λάρνακας να την παρακολουθήσει στις 17 Νοεμβρίου στο Δημοτικό Θέατρο Λάρνακας. Μιλώντας με περηφάνια για την «Κάλλας», η κ. Σοφοκλέους μας εξήγησε πως «η παράσταση ξεκίνησε από το Δημοτικό Θέατρο Λάρνακας, γύρισε όλες τις πόλεις της Κύπρου, ταξίδεψε στο εξωτερικό σε κατάμεστα θέατρα της Αθήνας και της Κωνσταντινούπολης, βραβεύτηκε και επανέρχεται για μια παράσταση εκεί απ’ όπου ξεκίνησε για να τιμήσουμε τον τόπο που μας τιμά».
Συζητώντας με την κ. Σοφοκλέους συνειδητοποίησα πως η «Κάλλας» αποτελεί σταθμό στην καριέρα της, μιας και πέρα από την ερμηνεία του πρωταγωνιστικού ρόλου, είναι μια παράσταση την οποία η ίδια στήριξε με πάρα πολλούς τρόπους, ακόμα και στο κομμάτι της παραγωγής. Λόγω αυτού, ειδικά αφού πρόκειται για μια κυπριακή παραγωγή που ενώ δεν έλαβε τη στήριξη του κράτους, βραβεύτηκε στο εξωτερικό, η τιμή και η συγκίνηση για τους ανθρώπους που επένδυσαν σε αυτή (πνευματικά και οικονομικά), είναι τεράστια. Μιλώντας γι’ αυτό, η κ. Σοφοκλέους έκανε λόγο για τις δυσκολίες που αντιμετώπισε η παραγωγή μέχρι να παρουσιαστεί το έργο στη σκηνή.
«Το Θέατρο «ΡΟΗ» εισηγήθηκε τρείς φορές την «Κάλλας» στο σχέδιο «ΘΥΜΕΛΗ» που στηρίζει
οικονομικά τα επαγγελματικά θέατρα. Και τις τρείς φορές η «Κάλλας» κόπηκε. Μπορείτε λοιπόν να καταλάβετε ποια είναι τα κριτήρια του συγκεκριμένου σχεδίου και γιατί κάνουμε αυτό τον αγώνα (τόσο εμείς ως Θέατρο «ΡΟΗ» όσο και άλλα θέατρα) για τα κριτήρια του «ΘΥΜΕΛΗ». Η «Κάλλας» μπορεί να μην στηρίχθηκε από το «ΘΥΜΕΛΗ», όμως, είχε τη στήριξη του κόσμου, τη δική μου και του σκηνοθέτη. Την αγάπη, την τόλμη, το θάρρος. Και γι’ αυτό νομίζω πως έλαμψε, βραβεύτηκε, ταξίδεψε σε θέατρα του εξωτερικού και μας την ζητούν από άλλες χώρες και πόλεις», δήλωσε η κ. Σοφοκλέους.
Μη μπορώντας να κρύψει την περηφάνεια που αισθάνεται για το συγκεκριμένο έργο, η συμπολίτισσα μας τόνισε πως «είμαι κατασυγκινημένη γιατί πραγματικά νιώθω ότι ήταν και είναι ένα ιστορικό γεγονός για την Κύπρο το γεγονός ότι αυτή η παράσταση η οποία κρίθηκε από τους ‘ειδήμονες’ ότι δεν είναι αρμόδια για να λάβει κρατική στήριξη, τυγχάνει παγκόσμιας αναγνώρισης αφού τα άλλα κράτη μας ανοίγουν τις πόρτες τους για να την παρακολουθήσουν».
Παράλληλα, μετά από μια επιτυχημένη περιοδεία εντός συνόρων αλλά και καταχειροκροτημένες
παραστάσεις σε Αθήνα και Κωνσταντινούπολη, η κ. Σοφοκλέους μας ενημέρωσε πως η «Κάλλας»
ετοιμάζεται να ταξιδέψει στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στην Αφρική. Σύμφωνα με την ίδια, «αυτό το ταξίδι προέκυψε όταν ένας κύριος που ζει στην Αφρική ήρθε στη Λευκωσία να δει την παράσταση.
Φέτος, επειδή συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννηση της μεγάλης αυτής ερμηνεύτριας, ήθελαν στην Αφρική να κάνουν μια σειρά από δραστηριότητες και έτσι ο συγκεκριμένος κύριος εισηγήθηκε την παράσταση μας. Μας έψαξαν καλά μέσω της πρεσβείας μας στο Johannesburg, επικοινώνησε μαζί μου ο Κύπριος πρέσβης στο Johannesburg, και έτσι κανονίσαμε αυτό το ταξίδι».
Λόγω αυτού, η ηθοποιός μοιράστηκε μαζί μας τις σκέψεις και τα συναισθήματά της μιας και ένα έργο που στήριξε έντονα η ίδια, ετοιμάζεται για ακόμα ένα σημαντικό ταξίδι. «Νιώθω υπέροχα και μοναδικά. Κάτι που λέω στις παρέες μου χαριτολογώντας είναι πως για να ξεχάσω τις στιγμές που πέρασα στην Αθήνα με την «Κάλλας» και στην Πορτογαλία με το «River», πρέπει να πάθω αλλεπάλληλα εγκεφαλικά. Τόσο έντονες ήταν οι στιγμές. Μοναδικές, συγκινητικές», δήλωσε η κ. Σοφοκλέους.
Όταν Θέατρο «ΡΟΗ» καταχειροκροτήθηκε στο εξωτερικό
Αναπολώντας τις στιγμές που έζησε στην Πορτογαλία στην οποία βρέθηκε για τις παραστάσεις του έργου του Αντρέα Νικολαΐδη, «The River» , η κ. Σοφοκλέους μας ανέφερε πως «η απήχηση του κόσμου ήταν τεράστια. Στην Πορτογαλία κάναμε δύο παραστάσεις. Η μία ήταν στην έναρξη του Φεστιβάλ όπου είχαμε την τιμή να παίξουμε σε ένα γεμάτο θέατρο επτά πατωμάτων. Παρ’ όλα αυτά θεώρησα πως η ανταπόκριση του κόσμου οφειλόταν στην έναρξη του φεστιβάλ μιας και είχε πολλούς επισήμους. Την άλλη μέρα όμως παίζαμε σε μια κωμόπολη (στη Φάφε), περίπου σαν τη Λάρνακα πληθυσμιακά, και δεν περίμενα πολύ κόσμο να έρθει να δει μια Κύπρια να παίζει θέατρο. Και όμως, το θέατρο ήταν γεμάτο. Οι άνθρωποι μας περίμεναν στην υποδοχή του θεάτρου για να μας συγχαρούν ενώ ήταν υψωμένη η Κυπριακή σημαία. Εκεί ήρθε και ο Δήμαρχος της Φαφε να παρακολουθήσει την παράσταση και (λόγω του αυθορμητισμού και της ειλικρίνειάς μου) του είπα πως δεν περίμενα τόση ανταπόκριση σε ένα θεατρικό σχήμα από την Κύπρο που δεν το γνώριζε κανείς στην Πορτογαλία. Τότε, μου απάντησε πως ‘γι’ αυτό ήρθε ο κόσμος. Για να σας στηρίξει. Μέσα από τη διαφήμιση που κάναμε, ο κόσμος κατάλαβε ποια είστε, και είναι πάρα πολύ χαρούμενοι που σας γνωρίζουν από κοντά’. Αυτό με τιμά φοβερά. Και αυτό λέει πολλά και για την παιδεία των ανθρώπων εκεί. Αγαπούν την τέχνη και σέβονται τους ανθρώπους που την υπηρετούν. Είναι λες και αποτελούν κορώνα στο κεφάλι τους».
Σχολιάζοντας την ανάγκη για θεατρική παιδεία στα σχολεία
Με αφορμή τις εμπειρίες της και την επαφή της με θεατρόφιλους πολίτες του εξωτερικού, η κ.
Σοφοκλέους έκανε λόγο για την σημασία ενδυνάμωσης της θεατρικής παιδείας στα σχολεία.
Σύμφωνα με την ίδια, «τα πάντα ξεκινούν από την παιδεία. Βλέπω τα νέα σχολικά προγράμματα και παρακολουθώ πως κάπου κάπου υπάρχει και λίγο θέατρο. Μια πρέζα θεατρική. Αυτό που θέλω είναι όσοι και όσο μπορούν, να πιέζουν να ενταχθεί η θεατρική παιδεία και ο πολιτισμός στα σχολεία. Εάν δεν μπει, χάνουμε το τρένο. Ο νέος άνθρωπος θέλει κάπου να εκτονώνεται, να βλέπει κάτι που να του αρέσει και να τον αντιπροσωπεύει. Όταν περιοριζόμαστε στο κοινό των 50 και άνω (που το σέβομαι και το εκτιμώ), βγάζουμε έξω τον 30αρη και τον 40αρη. Άρα η τροφή και η βάση πρέπει να δίνεται από τα σχολεία».
Η «ΕΒΡΑΙΑ» του Μπρέχτ έρχεται (ξανά) στην πόλη μας
Παράλληλα με την «Κάλλας», η κ. Σοφοκλέους αναφέρθηκε και στο εξαιρετικό έργο του Μπέρτολτ Μπρέχτ, «Η Εβραία», στο οποίο πρωταγωνιστεί, σε σκηνοθεσία Ανδρέα Νικολαϊδη, του οποίου οι παραστάσεις θα συνεχιστούν στις 27, 28 και 29 Σεπτεμβρίου στο Θεατράκι του Θεάτρου «ΡΟΗ» που εδρεύει στο Αμερικάνικο Πανεπιστήμιο. Μιλώντας για το συγκεκριμένο έργο, η κ. Σοφοκλέους τόνισε πως πρόκειται για «μια κραυγή διαμαρτυρίας εναντίων των πολέμων και του φασισμού – ένα δυστυχώς διαχρονικό έργο το οποίο είναι τόσο δυνατό που συγκινεί».
«Ένα κράτος το οποίο αφήνει έξω τον πολιτισμό και τα θεατρικά σχήματα είναι ένα κράτος το οποίο είναι κουτσό»
Σε ερώτηση μας ως προς τα καλλιτεχνικά δρόμενα που διοργανώνονται στη Λάρνακα καθώς και για τη στήριξη του θεάτρου από το Δήμο και το κράτος, η Βαλεντίνα Σοφοκλέους δεν δίστασε να εκφράσει την απογοήτευση της για τον τρόπο που λειτουργούν οι επιχορηγήσεις επαγγελματικών θεατρικών ομάδων, αφήνοντας την Λάρνακα στο περιθώριο.
Σύμφωνα με την ίδια, «η Λάρνακα έμεινε χωρίς θεατρικά σχήματα γιατί το «ΘΥΜΕΛΗ» αποφάσισε
πως ούτε το Θέατρο «ΡΟΗ», ούτε το Θέατρο «ΣΚΑΛΑ», είχαν ωραίες προτάσεις προς τον κόσμο.
Αυτό το πράγμα είναι αχαρακτήριστο. Πάνω απ’ όλα, το κράτος έχει την ευθύνη να στηρίξει τον
πολιτισμό σε τόπους οι οποίοι δεν έχουν τόσες πολλές επιλογές. Άρα πρέπει να τους δώσει επιλογές.
Και για να τους δώσει επιλογές πρέπει να στηρίξει τα θεατρικά τους σχήματα. Ένα κράτος το οποίο αφήνει έξω τον πολιτισμό και τα θεατρικά σχήματα είναι ένα κράτος το οποίο είναι κουτσό. Χωρίς τον πολιτισμό είμαστε κουτσοί και δεν μπορούμε να προχωρήσουμε παρακάτω. Όσα εκατομμύρια και αν έχουμε, όσους πύργους και αν κτίσουμε, ο πολιτισμός είναι εκείνος που μας εξανθρωπίζει. Δεν είναι οι πύργοι – Δεν είναι τα εκατομμύρια. Ο εξανθρωπισμός ξεκινά από τον πολιτισμό. Και το θέατρο είναι ο σπόρος του πολιτισμού. Ο κόσμος έκανε θέατρο (παγκοσμίως) από τα αρχαία χρόνια. Γιατί; Γιατί το είχε ανάγκη».
Αναλύοντας την σημασία του να στηρίζει ένα κράτος το θέατρο, η ηθοποιός αναφέρθηκε στα ταξίδια που έκανε στο εξωτερικό καθώς και στις συνομιλίες που είχε με Δημάρχους ευρωπαϊκών πόλεων οι οποίοι της επιβεβαίωσαν πως εκτός από τις κρατικές χορηγίες που λαμβάνουν τα θέατρα, τα στηρίζουν και οι Δήμοι. Μιλώντας γι’ αυτό, μας είπε πως «στην Μπράγκα της Πορτογαλίας (παρόλο που δεν υπάρχουν πολλές θεατρικές σκηνές όπως σε μια ευρωπαϊκή πρωτεύουσα σαν τη Λισαβόνα), ο Δήμος πληρώνει επι καθημερινής βάσεως για να ανοίγει το θέατρο το οποίο φιλοξενεί τρείς διαφορετικές επαγγελματικές σκηνές θεάτρου. Το κράτος έδωσε λεφτά για να πραγματοποιηθεί το συγκεκριμένο φεστιβάλ στο οποίο συμμετείχαμε και εμείς ως Θέατρο «ΡΟΗ». Το Φεστιβάλ δεν έγινε στην πρωτεύουσα γιατί το κράτος αναγνωρίζει πως πρέπει να γίνει στήριξη των εκτός-κέντρου πόλεων. Να στηριχθεί η αποκέντρωση στον πολιτισμό. Η Λισαβόνα, ούσα η πρωτεύουσα, έχει πάρα πολύ κόσμο για να στηρίξει τα επαγγελματικά σχήματα. Σε πόλεις εκτός κέντρου όμως, δεν υπάρχει τόσο θεατρόφιλο κοινό για να στηρίξει τα επαγγελματικά θέατρα. Άρα, ο Δήμος και το κράτος έρχονται ως επιπρόσθετες χορηγείς για να δώσουν την ευκαιρία στα επαγγελματικά θέατρα να ορθοποδήσουν
και να συνεχίσουν να κάνουν παραγωγές».
Πορτογαλία VS Κύπρος
«Δεν γίνεται να συνεχίσει η απαξίωση της Λάρνακας. Θέλω η πόλη μου να είναι ένα κόσμημα όσο αφορά στον πολιτισμό»
Αντιπαραβάλλοντας την κατάσταση που επικρατεί σε Ευρωπαϊκές χώρες όπως η Πορτογαλία με τις συνθήκες που αντιμετωπίζει ο χώρος του θεάτρου στην Κύπρο, η Βαλεντίνα Σοφοκλέους επισήμανε πως «εδώ γίνεται το αντίθετο. Ήρθε το «ΘΥΜΕΛΗ», έδωσε το μεγαλύτερο κομμάτι των χορηγιών στην πρωτεύουσα, έκλεισε ένα θέατρο στη Λεμεσό και άφησε τη Λάρνακα χωρίς επιχορήγηση σε ούτε ένα από τα επαγγελματικά της σχήματα. Και ο κόσμος μας ρωτά συνεχώς πώς τα βγάζουμε πέρα. Τα βγάζουμε πέρα γιατί δουλεύουμε διπλά και τριπλά. Με πολύ κόπο και πολλή αγάπη γι’ αυτό που κάνουμε. Αυτό που ζητούμε είναι να έρθει η πολιτεία με τα σχέδια της για να μας στηρίξει. Δενγίνε ται να συνεχίσει η απαξίωση της Λάρνακας. Τις πόλεις που θεωρείς ότι είναι πίσω από τις άλλες πρέπει να τις στηρίξεις περισσότερο, για να πάνε μπροστά. Η Λάρνακα προφανώς και θα έχει πιο χαμηλή ανταπόκριση κοινού από τη Λευκωσία που είναι μια μεγαλούπολη. Αφού πληθυσμιακά υπάρχει διαφορά μεταξύ των δύο πόλεων, οπωσδήποτε θα είναι και πιο μικρό το κοινό που στηρίζει το θέατρο στην πόλη μας. Γι’ αυτό, όσο αφορά στα καινούρια έργα, περιμένουμε να δούμε εάν θα μας τα εγκρίνει εν τη σοφία του το «ΘΥΜΕΛΗ».
Τονίζοντας την σημασία ανάδειξης του πολιτισμού στη Λάρνακα, η ηθοποιός δήλωσε πως
«μπορούσα να στήσω το Θέατρο «ΡΟΗ» όπου ήθελα. Όμως, επέλεξα την Λάρνακα. Αυτή είναι η
πόλη μου. Και θέλω η πόλη μου να είναι ένα κόσμημα όσο αφορά στον πολιτισμό. Θέλω να είναι ένα σμαραγδάκι. Και μόνο μέσα από την τριβή με το θέατρο και τα υπόλοιπα πολιτιστικά δρόμενα μπορούμε να είμαστε και να λεγόμαστε πολιτισμένοι. Και την καλύτερη Μαρίνα να φτιάξουμε, όταν δεν έχουμε πολιτισμό, δεν έχουμε τίποτα».
Ο ρόλος του θεάτρου στην κοινωνία ως ένα «καρποφόρο δέντρο» με «ωφέλιμο καρπό»
Σκεπτόμενος το πόσο έντονα στηρίζει η κ. Σοφοκλέους τον πολιτισμό, προωθώντας παραστάσεις με έντονα κοινωνικά μηνύματα, την ρώτησα για τον στόχο και το όραμα που έχει για κάθε έργο που ετοιμάζει. Σύμφωνα με την ίδια, «όλα μου τα έργα από τη μέρα που ξεκίνησα εδώ και 25 χρόνια, έχουν μια κοινωνική άποψη και πρόταση. Σε κάποια αυτή ήταν εμφανέστατη και σε κάποια ήταν καλά κρυμμένη για να την ανακαλύψει ο θεατής. Ο στόχος μου δεν είναι να κάνω ένα θέατρο για τους λίγους και τους ψαγμένους και να είμαστε πίσω από κάτι κλειστές πόρτες. Ο στόχος μου είναι το θέατρο να πηγαίνει σε όσο πιο πολύ κόσμο γίνεται. Το θέατρο είναι όπως ένα καρποφόρο δέντρο.
Παίρνουμε αυτά που μπορούμε να πιάσουμε από το ύψος μας. Υπάρχουν βέβαια και οι έξυπνοι που σκαρφαλώνουν πάνω για να πιάσουν ωραίο καρπό. Υπάρχουν αυτοί που δεν θέλουν να
ταλαιπωρηθούν και παίρνουν ότι βλέπουν μπροστά τους. Καλοδεχούμενα όλα. Αυτό είναι το θέατρο – ένα καρποφόρο δέντρο που μπορεί να το δεις γύρω-γύρω, σφαιρικά, να δεις ένα κομμάτι μόνο, να μπεις μέσα στα κλαδιά του και να σκαρφαλώσεις. Μπορείς να κάνεις ότι θες, αλλά θα γευτείς τον καρπό του και θα είναι και ωφέλιμος.
Οι παραστάσεις μου δεν είναι για τον κόσμο που θεωρεί τον εαυτό του διαφορετικό από τους άλλους.
Όλοι είμαστε ίσοι, και όλοι διαφορετικοί (για αυτό και είναι ωραία η ζωή) αλλά κανείς δεν επιτρέπεται να θεωρεί τον εαυτό του ανώτερο από τον άλλο. Σε αυτό τον κόσμο θέλω να αποταθώ και γι’ αυτό και η αγάπη του κόσμου γιατί μέσα από την πορεία μου νομίζω πως ο κόσμος έχει πάρει αυτά τα μηνύματα».
…και επειδή και εμείς ως Skala Times σ’ αυτό τον κόσμο θέλουμε να ζούμε, και γι’ αυτό τον κόσμο παλεύουμε καθημερινά (ο καθένας μέσα από το δικό του έργο), στηρίζουμε το θέατρο, τις τέχνες και τον πολιτισμό. Σε μια κοινωνία που παλεύει καθημερινά να κρατηθεί όρθια απέναντι σε αντίξοες συνθήκες, ας είναι το θέατρο και οι τέχνες το αποκούμπι μας. Η πηγή έμπνευσης, θάρρους, δύναμης και γνώσης.
Και η Βαλεντίνα Σοφοκλέους, μέσα από κάθε παράσταση του Θεάτρου «ΡΟΗ», κάνει αυτό το όραμα, πράξη.
