Πρόεδρε,
Αγαπητοί συνάδελφοι,
Αγαπητοί συνεργάτες,
Ξεκινώντας να γράφω την ομιλία μου συνειδητοποίησα, για ακόμα μια φορά, ότι οι υποχρεώσεις μας για όλα αυτά που έπρεπε να κάνουμε και δεν κάναμε, ή αποφασίσαμε ότι δεν θα κάνουμε, είναι τεράστια.
Δυστυχώς δεν μπορώ να αναφερθώ σε όλα, αλλά και να το έκανα, η πραγματικότητα είναι ότι στη διάρκεια της δικής μου ζωής, ελάχιστα θα γίνουν που να αφορούν τον άνθρωπο της Κύπρου.
Η έγνοια του κράτους είναι αλλού …
Αυτή η εβδομάδα άρχισε με την ανακοίνωση της ΕΕ για τη διαδικασία που ξεκίνησε εναντίον μας, όσον αφορά τη διαχείριση των αποβλήτων.
Δεν υπάρχει κανένας που ασχολείται με απόβλητα που να μην ήξερε ότι κάποτε θα πληρώσουμε ακριβά για τη διαφθορά και τα εγκλήματα που κάναμε και συνεχίζουμε να κάνουμε, με τα απόβλητα μας.
Μεγάλη ντροπή αυτό που συμβαίνει στην Κύπρο. Την κάναμε ένα απέραντο σκυβαλότοπο. Τα σκουπίδια είναι ριγμένα παντού στη φύση, στις πόλεις μας, έξω από τα σπίτια μας, στοιβαγμένα στους πιο απίθανους τόπους.
Και θα το πω πάλι. Υποτίθεται ότι έχουμε και ψηλό μορφωτικό επίπεδο.
Είναι φανερό, ότι είμαστε μόνο λόγια και δεν αγαπούμε πραγματικά τον τόπο μας.
Ούτε στις πόλεις και κοινότητες πάμε καλά με τη διαχείριση των αποβλήτων.
Με βάση το νόμο που ψηφίστηκε το 2022, έπρεπε φέτος τον Ιούλιο να ξεκινήσει σε όλη την Κύπρο, η υποχρεωτική ανακύκλωση, η χωριστή συλλογή των οργανικών αποβλήτων (που έπρεπε με βάση την Ευρωπαϊκή Οδηγία να ξεκινήσει από τον Ιανουάριο του 2024) και η εφαρμογή του συστήματος Πληρώνω όσα Πετώ.
Η όλη αυτή διαδικασία θα μείωνε σημαντικά τα έξοδα των πολιτών για τα σκουπίδια τους. Όμως αυτό θα σήμαινε και μείωση των εσόδων των Δήμων και Κοινοτήτων, γιατί από ότι φαίνεται η χρέωση των €180 τον χρόνο τους αφήνει κέρδος.
Παρά τις διάφορες δημόσιες τοποθετήσεις, δεν είναι καθόλου παράξενο να μην ξεκινήσει ούτε και το 2025, το σύστημα πληρώνω όσα πετώ.
Και επειδή η ΕΕ μας έχει εδώ και χρόνια θέσει στόχους για το ποσοστό ανακύκλωσης μέχρι το 2025, καταλαβαίνετε ότι τα επόμενα χρόνια θα οδεύσουμε και πάλι προς το ευρωπαϊκό δικαστήριο, για τα απόβλητα μας.
Α… και θα πρέπει να σας προειδοποιήσω, αν και υποψιάζομαι ότι ήδη το γνωρίζετε, ότι σύντομα θα μας παραλάβουν για τις ψευδείς υποσχέσεις που δώσαμε, για την εκτέλεση των αποχετευτικών συστημάτων που δεν κάναμε.
Πρόσφατα άλλαξε στην ΕΕ και η νομοθεσία για την ποιότητα του αέρα. Έγινε πιο αυστηρή. Φυσικά και πάλι δεν θα κάνουμε κάτι. Τι κι αν 600 με 800 άτομα χάνουν πρόωρα τη ζωή τους στην Κύπρο κάθε χρόνο από την κακή ποιότητα του αέρα?!
Υπάρχει μια διαχρονική αγάπη ξέρετε, από την πλευρά των κυβερνήσεων μας, για την κατασκευή δρόμων. Το περπάτημα, η ποδηλασία και οι δημόσιες μεταφορές δεν ήταν ποτέ προτεραιότητα.
Δυστυχώς εμείς οι άνθρωποι χρειαζόμαστε πειθαρχία, και «κάποιον» να την επιβάλλει. Η κυβέρνηση πρέπει να είναι ένας από τους «κάποιους».
Για αυτό, ούτε στην προστασία της φύσης πάμε καλά, αφού κτίζουμε παντού χωρίς ελέγχους και με μια ελλιπή εφαρμογή του νόμου για τις περιβαλλοντικές μελέτες και χωρίς αποτρεπτικές ποινές.
Κτίζονται κτήρια και τώρα αιολικό πάρκο, χωρίς άδεια σε προστατευμένες περιοχές, κλέβουμε νερό και κτίζουμε σε ποταμούς, σκάβουμε παραλίες. Παράνομα κτήρια δεν κατεδαφίζονται ποτέ.
Είναι υποχρέωση της κυβέρνησης να βεβαιώνεται για την εφαρμογή του κάθε νόμου!
Αντί αυτού, κανείς δεν τιμωρείται. Συμφέρει να είσαι παράνομος. Γι’ αυτό έχουμε και τόσα παράνομα εργοστάσια που ρυπαίνουν χωρίς έλεγχο, γιατί άμα δεν έχουν πολεοδομική άδεια, δεν μπορούν να τους ελέγξουν και έτσι μπορούν να ρυπαίνουν χωρίς κανένα περιορισμό.
Και στην ευημερία των ζώων είμαστε τραγικοί. Κανένας δεν ασχολείται με τα αδέσποτα, οι εθελοντές δεν αντέχουν πλέον και μειώνονται συνεχώς.
Οι Τοπικές Αρχές, δεν αξιοποιούν τα διαθέσιμα λεφτά για να κατασκευάσουν καταφύγια και το μεγάλο αυτό μπάχαλο συνεχίζεται για χρόνια, ασχέτως των διαφόρων εξαγγελιών, που κάνουν κυβερνητικοί αξιωματούχοι.
Απόδειξη αυτών που λέω, είναι ότι το νομοσχέδιο για τους σκύλους συζητιέται εδώ και 2 χρόνια στην Επιτροπή Περιβάλλοντος, όπου βλέπαμε τις αρμόδιες υπηρεσίες να τσακώνονται μεταξύ τους, να απειλούν και να προσπαθούν να μην αναλάβουν ευθύνες.
Και επειδή δεν τους αντέχαμε άλλο, αποφασίσαμε σαν Επιτροπή να εξετάσουμε το νομοσχέδιο, χωρίς αυτούς, και μόνο έτσι καταφέραμε να φτάσουμε ομόφωνα σε ένα τελικό κείμενο.
Φυσικά δεν είναι μόνο οι σκύλοι το πρόβλημα. Έχουμε και τεράστιους αριθμούς γάτων και καθημερινούς καυγάδες για τη σίτιση τους, που όχι μόνο δεν αναλαμβάνει κανένας από τους υπεύθυνους, αλλά δημιουργούν και προβλήματα στους εθελοντές.
Για να καταλάβετε το μέγεθος του προβλήματος, φιγουράρουμε στις πρώτες θέσεις παγκοσμίως στην αναλογία γάτων και ανθρώπων.
Αγαπητοί συνάδελφοι,
Τα τελευταία χρόνια αφιερώνω μέρος της ομιλίας μου των προϋπολογισμών, στις υποχρεώσεις που έχουμε με βάση τους ευρωπαϊκούς Κανονισμούς και Οδηγίες, με την ελπίδα ότι κάποια μέρα θα εκπλαγώ ευχάριστα από ένα σωστό προγραμματισμό, για εφαρμογή όλων αυτών των πιεστικών υποχρεώσεων.
Για να είναι πλέον και νομικά δεσμευτικές οι υποχρεώσεις μας, η ΕΕ υιοθέτησε το Κανονισμό για τον Κλιματικό Νόμο με νομική δέσμευση για Μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μέχρι το 2050, και μείωση κατά 55% των εκπομπών μέχρι το 2030, με τα μέτρα αυτά να είναι γνωστά σαν “Fit for 55“.
Υπόψη ότι στην Κύπρο οι κύριες εκπομπές μας είναι από:
- τα κτήρια που δεν θερμο-μονώσαμε,
- τις δημόσιες μεταφορές για τις οποίες όχι μόνο δεν κάναμε τίποτα σοβαρό, αλλά συνεχίζουμε και κτίζουμε ακόμη δρόμους
- και την ρυπογόνα παραγωγή ηλεκτρισμού της ΑΗΚ.
Το 2003 ξεκίνησε η Εμπορία ρύπων (Οδηγία 2003/87/EC) όπου η στόχευση ήταν σε μεγάλες βιομηχανίες ρυπαντές.
Στην Κύπρο εντοπίστηκαν τότε:
- 2 εργοστάσια τσιμέντου
- 8 τουβλοποιεία
- 3 σταθμοί ΑΗΚ
Οι ιδιωτικές εταιρείες πήραν μέτρα και δεν έχουν πρόβλημα.
Για την ΑΗΚ όμως, η κυβέρνηση αποφάσισε τότε και οι μετέπειτα κυβερνήσεις το υποστήριξαν, ότι ήταν πολύ καλή ιδέα να πληρώνουμε ρύπους, αντί να πάρουν οποιαδήποτε μέτρα και έτσι συνέχισαν μέχρι σήμερα.
Όμως 15 χρόνια μετά, χωρίς να κάνουν το παραμικρό για να διορθωθεί το δίκτυο, να εγκατασταθούν έξυπνοι μετρητές και να βοηθήσουν τον κόσμο να εγκαταστήσει Φωτοβολταϊκά στην οροφή του για να μειωθεί το κόστος της ενέργειας του, τι έκαναν;
Έκαναν την εφεύρεση του Κόστους Αποφυγής, όπου αντί όσοι έκαναν εγκαταστάσεις ΑΠΕ να πληρώνονται ένα λογικό κέρδος από την παραγωγή ενέργειας με ΑΠΕ, αγοράζαμε ενέργεια από αυτούς όσα στοίχιζε της ΑΗΚ να το παράξει.
Το αποτέλεσμα ήταν η παράλογα ψηλή κερδοφορία των επιχειρηματιών ΑΠΕ, κρατώντας παράλληλα ψηλό το κόστος της ενέργειας για τους πολίτες αφού δεν επωφελούνταν από τη χαμηλή τιμή παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ.
Φυσικά οι πολίτες φορτώνονται και το ετήσιο κόστος αγοράς ρύπων, που είναι γύρο στα €250εκ και πληρώνουν και 19% ΦΠΑ από πάνω, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να εισπράττει πάνω από €40εκ κάθε χρόνο σαν ΦΠΑ.
Εδώ να θυμίσω ότι η μονάδα της ΑΗΚ στη Δεκέλεια από το 2013 παραβιάζει και το νόμο για τις βιομηχανικές εκπομπές και αντί να πάρει μέτρα, πήρε επέκταση μέχρι το 2030, άσχετα αν μιλούμε για εκπομπές που είναι βλαβερές για τον άνθρωπο και τη φύση.
Αφού όλο αυτό το εγχείρημα της ΕΕ με την εμπορία ρύπων θεωρήθηκε επιτυχία, η ΕΕ αποφάσισε τώρα να το επεκτείνει και σε άλλους τομείς.
Έτσι το 2027 ξεκινά η φορολόγηση καυσίμων κίνησης και θέρμανσης, με εξαίρεση αυτό του αγροτικού τομέα.
Η κυβέρνηση θα είναι αναγκασμένη να επιβάλει φορολογία 12 σεντς περίπου στο λίτρο, εφόσον θα πρέπει να μαζέψει €600εκ στα 4 χρόνια από το 2027 μέχρι το 2031, για να πληρώνει δικαιώματα εκπομπών.
Φυσικά στην Κύπρο, αντί να χρησιμοποιήσουν λεφτά για δημόσιες συγκοινωνίες, ποδηλατόδρομους και πεζοδρόμια, χρησιμοποιήσαν διάφορες δικαιολογίες για να παίρνουν τα λεφτά, δήθεν για τις μεταφορές, για να κατασκευάζουν δρόμους.
Εδώ και 15 χρόνια διαθέτουν λεφτά για μελέτες βιώσιμων μεταφορών αλλά βιώσιμες μεταφορές δεν βλέπουμε. Ούτε και τα πιο απλά μέτρα δεν είδαμε:
Έκαναν ποτέ εκστρατείες προώθηση του ποδηλάτου. Του περπατήματος. Των λεωφορείων;
Όταν ψηφίστηκε ο νόμος για τη διακίνηση των ποδηλάτων έδωσαν πολλές υποσχέσεις αλλά τίποτα.
Τώρα ήρθε η επόμενη φάση της εμπορίας ρύπων.
Την ανεπάρκεια των κυβερνήσεων μας θα την πληρώσουν και πάλι οι πολίτες, με αυξημένες τιμές καυσίμων κίνησης και θέρμανσης και χωρίς την εναλλακτική λύση της χρήσης δημόσιων μεταφορών που έχουν σε άλλες χώρες.
Και εφόσον το μοντέλο του “δεν κάνω τίποτα και πληρώνω δικαιώματα ρύπων” δούλεψε τόσο καλά με την ΑΗΚ, αποφασίσαμε να το εφαρμόσουμε και στο σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα που υποβάλαμε στην ΕΕ, με αρχικό κόστος τα €30εκ το χρόνο.
Η ενεργειακή απόδοση κτηρίων, θα γίνει ακόμη μεγαλύτερος πονοκέφαλος για την κυβέρνηση, γιατί από το 2026 όλα τα νέα κτήρια του δημοσίου, θα πρέπει να είναι κτήρια Μηδενικών Εκπομπών.
Και το 2028, όλα τα νέα κτήρια πρέπει επίσης να είναι Μηδενικών Εκπομπών.
Γνωρίζει κανένας στην Κύπρο πως κατασκευάζονται αυτά τα κτήρια μηδενικών εκπομπών?
Η κυβέρνηση παραδέχεται, ότι όσον αφορά τις υποχρεώσεις μας για τις ενεργειακές αναβαθμίσεις κτηρίων, δεν πρόκειται να τις πετύχουμε λόγω του τεράστιου όγκου δουλειάς, που χρειάζεται να γίνει.
Εγώ δεν το θεωρό αυτό πρόβλημα, αλλά μια εξαιρετική ευκαιρία για να δημιουργήσουμε δουλειές για τον κόσμο σε όλη την Κύπρο, αφού για να μετατραπούν όλα τα κτήρια μας μέχρι το 2050, θα εργαστούν τεχνίτες όλων των ειδών, ενεργειακοί επιστήμονες και επαγγελματίες μικρομεσαίων επιχειρήσεων που θα παρέχουν τα υλικά.
Πέραν από τις ενεργειακές αναβαθμίσεις των κτηρίων η νέα Οδηγία της ΕΕ για τις ΑΠΕ, επιβάλει εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών σε κτήρια και η ανεπάρκεια του δικτύου ηλεκτρισμού, ίσως να εμποδίσει τη συμμόρφωση μας με την νέα Οδηγία για ΑΠΕ, η οποία απαιτεί μεταξύ άλλων ότι:
- Μετά το Δεκ 2026, να εγκαθιστούνται ΦΒ σε όλα τα νέα δημόσια κτήρια και σε όλα τα εμπορικά κτήρια με εμβαδόν >250 m2
- Σε όλα τα υπάρχοντα δημόσια κτήρια σταδιακά και ανάλογα με το εμβαδόν τους μέχρι το 2030.
- Το Δεκ 2029, σε όλα τα νέα οικιστικά κτήρια και σε όλους τους στεγασμένους χώρους στάθμευσης που είναι δίπλα από κτήρια.
Μπορεί το δίκτυο της ΑΗΚ να τα σηκώσει όλα αυτά;
Τα πράγματα θα γίνουν καλύτερα για τους ευρωπαίους πολίτες, αλλά ίσως χειρότερα για εμάς, εφόσον ψηφίστηκε πριν λίγους μήνες και η αλλαγή στην αγορά ηλεκτρισμού.
Οι αλλαγές είναι πολλές. Οι κύριες όμως που αφορούν τους πολίτες, είναι ότι:
- θα δικαιούνται να πωλούν την επιπλέον παραγωγή ενέργειας τους (πχ στο γείτονα τους)
- θα υποχρεωθεί η ΑΗΚ, να προσφέρει ετήσια συμβόλαια, με την υποχρέωση να μην αυξήσει την τιμή μέσα στο χρόνο προς τα πάνω, αλλά να δικαιούται να τη μειώσει. (Energy market reform)
Θα μπορέσει ο κύπριος πολίτης να απολαύσει όλα αυτά τα πλεονεκτήματα;
Και επειδή πιο πάνω έκανα αναφορά στα σχολικά κτήρια, θέλω να τονίσω ακόμη ένα εξαιρετικά σοβαρό ρόλο που έχουν στην κοινωνία, και που έχει να κάνει με την καταπολέμηση της φτώχειας, την υποστήριξη των νέων ζευγαριών και την υπογεννητικότητα.
Χωρίς τα κατάλληλα σχολικά κτήρια, δεν μπορείς να έχεις ολοήμερα σχολεία που θα απασχολούν τους μαθητές οργανωμένα μέχρι το απόγευμα, για να απελευθερώνονται οι γονείς να εργαστούν, χωρίς να χρειάζεται να τρέχουν όλη μέρα σε ιδιαίτερα ή να παρακαλούν γιαγιάδες και παππούδες να παραλαμβάνουν τα παιδιά το μεσημέρι.
Για να έχεις όμως σωστά οργανωμένα ολοήμερα σχολεία, πρέπει πέραν από τις αίθουσες που έχουμε τώρα, να υπάρχουν και χώροι για:
- Καντίνα ή Τραπεζαρία: Ένας ειδικά διαμορφωμένος χώρος όπου οι μαθητές μπορούν να γευματίζουν με άνεση και να απολαμβάνουν υγιεινά μαγειρεμένο φαγητό.
- Αίθουσα Ξεκούρασης ή Χαλάρωσης: Να προσφέρει στους μαθητές τη δυνατότητα να ξεκουράζονται και να χαλαρώνουν, κατά τη διάρκεια της ημέρας, ειδικά μετά το μεσημεριανό γεύμα.
- Αίθουσες Ψυχαγωγίας και Δημιουργικής Απασχόλησης: Χώροι όπου οι μαθητές μπορούν να απασχοληθούν δημιουργικά, με δραστηριότητες όπως χειροτεχνίες, παιχνίδια, και άλλες εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες. Σε αυτές τις αίθουσες θα μπορούν να λειτουργούν και τα απογευματινά clubs του σχολείου.
- Ιατρείο: Για την παροχή πρώτων βοηθειών και ιατρικής φροντίδας.
Έτσι όταν οι γονείς παραλάβουν το παιδί τους αργά το απόγευμα, αυτό θα έχει ήδη κάνει τις σχολικές του εργασίες, θα έχει παίξει με τους συμμαθητές και θα έχει απολαύσει με παρέα ένα καλό υγιεινό φαγητό.
Αυτά είναι τα σχολεία που απελευθερώνουν και υποστηρίζουν τις νεαρές οικογένειες, ιδιαίτερα αυτές με χαμηλά εισοδήματα.
Για να μπορούν όμως να γίνονται όλα αυτά, χρειάζεται από τώρα η πολιτική απόφαση για κατασκευή τέτοιων σχολείων και όχι να κατασκευάζουμε λυόμενα μετά.
Ακόμη ένα θέμα που έχει σχέση με την εκπαίδευση, είναι αυτό της επαγγελματικής εκπαίδευσης και επανεκπαίδευσης. Ένα θέμα που δεν είναι τυχαίο ότι διεθνώς αναγνωρίζεται ως μια από τις κύριες δράσεις καταπολέμησης της φτώχειας.
Θυμάμαι πριν χρόνια και μετά από αίτημα του Υπουργείου Εργασίας, οργανώσαμε στο ΑΤΙ ένα πρόγραμμα όπου συμμετείχαν άνεργοι νέοι επιστήμονες που εκπαιδεύτηκαν σε θέματα ηλεκτρονικών υπολογιστών και προγραμματισμού, με εξαιρετικά αποτελέσματα.
Εκεί εκπαιδεύαμε σε απογευματινά κυρίως μαθήματα, τεχνικούς υπολογιστών, ανελκυστήρων, ιατρικών μηχανημάτων, ηλεκτρικών εγκαταστάσεων και οποιοδήποτε άλλο τομέα θεωρείτο ότι υπήρχε έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού ή χρειαζόταν επανεκπαίδευση.
Παλιά είχαμε εξαιρετικά καλή εκπαίδευση σε τεχνικό επίπεδο με το ΑΤΙ, τη ξενοδοχειακή σχολή, το Δασικό κολλέγιο και τις επανεκπαιδεύσεις του ΚΕΠΑ.
Τα ολοήμερα σχολεία και η επαγγελματική εκπαίδευση συνδέονται επίσης και με τη μείωση ιδιαίτερα της νεανικής παραβατικότητας, εφόσον προσφέρουν την ευκαιρία για ανάπτυξη προγραμμάτων νεανικής και δημιουργικής απασχόλησης, σε συνδυασμό με την επαγγελματική αποκατάσταση ιδιαίτερα σε ευάλωτες ομάδες.
Η έννοια του κράτους θα έπρεπε να είναι πάντοτε εστιασμένη στον άνθρωπο. Ένας άνθρωποκεντρικός προσανατολισμός εξασφαλίζει κοινωνική δικαιοσύνη και ισονομία. Προωθεί την ευημερία των πολιτών, ανεξάρτητα από την κοινωνική, οικονομική ή πολιτισμική τους θέση.
Ένα κράτος που τοποθετεί τον άνθρωπο στο επίκεντρο είναι πιο ικανό να ανταποκριθεί στις προκλήσεις του μέλλοντος, διατηρώντας ευελιξία και προσαρμοστικότητα στις αλλαγές.
Οι πολιτικές και οι θεσμοί που βασίζονται στις ανθρώπινες ανάγκες και φιλοδοξίες είναι πιο πιθανό να παραμείνουν ανθεκτικοί και αποτελεσματικοί στον χρόνο.
Αγαπητοί συνάδελφοι,
Έχω την τύχη να προεδρεύω της Επιτροπής Περιβάλλοντος η οποία πολύ συχνά χειρίζεται δύσκολα θέματα σε ένα εξαιρετικό κλίμα συνεργασίας μεταξύ μας και νιώθω πολύ τυχερός για αυτό.
Και έχουμε φυσικά έχουμε και εξαιρετική γραμματεία επιτροπής, τις Ακυλίνα Δημητριάδη, και Αντιγόνη Βαλιαντή,
Τέλος θέλω να ευχαριστήσω ξανά τις καλύτερες συνεργάτιδες της Βουλής την Χρυσάνθη Λοίζου και την Ελίνα Κολοκοτρώνη που με αντέχουν και όπως παραδέχτηκα πολλές φορές δημόσια, με κάνουν να φαίνομαι καλύτερος από ότι είμαι.
Καλά Χριστούγεννα και χρόνια πολλά σε όλους.
Χαράλαμπος Θεοπέμπτου,
Βουλευτής,
Κινήματος Οικολόγων-Συνεργασία Πολιτών.
