Από τις Αθάνατες Παραδόσεις του λαού μας
ΘΥΜΙΣΕΣ ΑΠΟ TA ΚΑΛΑΝΤΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Γράφει νοσταλγικά ο Ζαννέτος Τοφαλλής
(Κυπριακή Παροικία του Λονδίνου)
Αυτές τις άγιες μέρες του Δωδεκαημέρου εμείς οι ξενιτεμένοι στην Αγγλία θυμόμαστε πιο έντονα την Πατρίδα μας. Γι αυτό, γράφω ταπεινά αυτές τις γραμμές για ένα έθιμο που γέμιζε τις καρδιές μας στην Κύπρο με αισιοδοξία και αγάπη, το «Δωδεκάμερο».
Τα κάλαντα είναι ελληνικό έθιμο που διατηρείται αμείωτο ακόμα και σήμερα με τα παιδιά να γυρνούν από σπίτι σε σπίτι δύο μαζί ή και περισσότερα και να τραγουδούν τα κάλαντα, συνοδεύοντας το τραγούδι τους με τρίγωνα ή ακόμα και κιθάρες, ακορντεόν, λύρες, ή φυσαρμόνικες.
Τα παιδιά γυρνούν από σπίτι σε σπίτι, χτυπούν την πόρτα και ρωτούν: «Να τα πούμε;». Αν η απάντηση από τον νοικοκύρη ή την νοικοκυρά είναι συνήθως θετική, τότε τραγουδούν τα κάλαντα για μερικά λεπτά τελειώνοντας με την ευχή «Και του Χρόνου. Χρόνια Πολλά». Ο νοικοκύρης τα ανταμοίβει με κάποιο χρηματικό ποσό, ενώ παλιότερα τους πρόσφερε μελομακάρονα ή κουραμπιέδες.
Επίσης ο Παπάς του χωριού γυρίζει σε όλα τα σπίτια του χωριού και καλακλύζει με αγίασμα που το μεταφέρει σε ‘σικλί’ένα παιδάκι. Ο νοικοκύρης κερνάει τον παπά και ρίχνει ένα κέρμα στο σικλίν κι ο Παπάς ευλογεί με τον Σταυρό τους ενοίκους.
Κάλαντα λέγονται την παραμονή των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων και είναι διαφορετικά για κάθε γιορτή.
Καταγωγή της λέξης Κάλαντα
Η λέξη κάλαντα προέρχεται από τη λατινική «calenda», που σημαίνει αρχή του μήνα.
Πιστεύεται ότι η ιστορία τους προχωρεί πολύ βαθιά στο παρελθόν και συνδέεται με την Αρχαία Ελλάδα. Βρήκαν, μάλιστα, αρχαία γραπτά κομμάτια παρόμοια με τα σημερινά κάλαντα (Ειρεσιώνη στην αρχαιότητα).
Τα παιδιά της εποχής εκείνης κρατούσαν ομοίωμα καραβιού που παρίστανε τον ερχομό του θεού Διόνυσου. Αλλοτε κρατούσαν κλαδί ελιάς ή δάφνης στο οποίο κρεμούσαν κόκκινες και άσπρες κλωστές. Στις κλωστές έδεναν τις προσφορές των νοικοκύρηδων.
Χριστουγεννιάτικα κάλαντα
Καλήν ημέραν
άρχοντες,
αν είναι ορισμός
σας,
Χριστού την θείαν
Γέννησιν
να πω στ’
αρχοντικό σας.
Χριστός γεννάται
σήμερον
εν Βηθλεέμ τη
πόλει.
Οι ουρανοί
αγάλλονται
χαίρει η κτήσις
όλη.
Εν τω σπηλαίω
τίκτεται
εν φάτνη των
αλόγων
ο Βασιλεύς των
ουρανών
και Ποιητής των
όλων.
Κάλαντα Πρωτοχρονιάς
Αρχιμηνιά κι
Αρχιχρονιά
ψηλή μου
δεντρολιβανιά
κι αρχή καλός μας
χρόνος
εκκλησιά με τ’
άγιο θρόνος.
Αρχή που βγήκε ο
Χριστός
άγιος και
Πνευματικός,
στη γη να
περπατήσει
και να μας
καλοκαρδίσει.
Αγιος Βασίλης
έρχεται,
και δεν μας
καταδέχεται,
από την
Καισαρεία,
συ’ σαι
αρχόντισσα
κυρία.
Κάλαντα των Φώτων
Σήμερα τα φώτα κι ο
φωτισμός
η χαρα μεγάλη κι ο
αγιασμός.
Κάτω στον Ιορδάνη
τον ποταμό
κάθετ’ η κυρά μας η
Παναγιά.
‘Οργανo βαστάει,
κερί κρατεί
και τον Αϊ-Γιάννη
παρακαλεί.
‘Αϊ-Γιάννη αφέντη
και βαπτιστή
βάπτισε κι εμένα
Θεού παιδί.
Ν’ ανεβώ επάνω στον
ουρανό
να μαζέψω ρόδα και
λίβανο.
Καλημέρα,
καλημέρα,
Καλή σου μέρα
αφέντη με την κυρά.
Χρόνια Πολλά!
ztofallis@gmail.com
