Ο σκοπός της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, είναι να προετοιμάσει τους πιστούς, όχι μόνο να τιμήσουν, αλλά και να εισέλθουν στα Άγια Πάθη και την Ανάσταση του Ιησού
Με την Καθαρά Δευτέρα ξεκινά η Σαρακοστή για την Ορθόδοξη εκκλησία, ενώ ταυτόχρονα σημάνει το τέλος των Απόκρεω. Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί «καθαρίζονταν» πνευματικά και σωματικά. Είναι μέρα νηστείας αλλά και μέρα αργίας για τους Χριστιανούς.
Η νηστεία διαρκεί για 40 μέρες, όσες ήταν και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο.
Την Καθαρά Δευτέρα συνηθίζεται να τρώγεται λαγάνα (άζυμο ψωμί που παρασκευάζεται μόνο εκείνη τη μέρα), και άλλα νηστίσιμα φαγώσιμα, κυρίως λαχανικά.
Επίσης συνηθίζεται το πέταγμα χαρταετού.
Η Καθαρά Δευτέρα εορτάζεται 48 ημέρες πριν την Κυριακή του Πάσχα.
Η κυρά Σαρακοστή
Ένα έθιμο που έχει σχεδόν χαθεί είναι αυτό της Κυρά Σαρακοστής. Πρόκειται για ένα ιδιόμορφο ημερολόγιο με το οποίο μετρούσαν τις εβδομάδες της νηστείας (Σαρακοστής).
Η κυρά Σαρακοστή στις περισσότερες περιοχές ήταν μια χάρτινη ζωγραφιά. Απεικόνιζε μια γυναίκα με σταυρωμένα χέρια, λόγω προσευχής, σαν καλόγρια, χωρίς στόμα, λόγω νηστείας, και με εφτά πόδια που αναπαριστούσαν τις επτά εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής. Κάθε Σάββατο έκοβαν ένα πόδι και έτσι ήξεραν πόσες βδομάδες νηστείας απέμεναν μέχρι το Πάσχα. Το Μεγάλο Σάββατο, έκοβαν και το τελευταίο πόδι.
Αυτό το κομμάτι χαρτί το δίπλωναν καλά και το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο. Τοποθετούσαν το σύκο αυτό μαζί με άλλα, και σε όποιον το έβρισκε θεωρούνταν ότι του έφερνε γούρι.
Σε άλλα μέρη της Ελλάδας η Κυρά Σαρακοστή δεν ήταν φτιαγμένη από χαρτί, αλλά από ζυμάρι. Το ζυμάρι φτιαχνόταν με αλεύρι, αλάτι και νερό. Η διαδικασία ήταν κι εδώ η ίδια όπως και με την χάρτινη. Μια παραλλαγή του εθίμου της Κυράς Σαρακοστής είναι φτιαγμένη από πανί και γεμισμένη με πούπουλα.
Για την Κυρά Σαρακοστή έχουν γραφτεί και οι εξής στίχοι:
Την Κυρά Σαρακοστή που ‘ναι έθιμο παλιό
οι γιαγιάδες μας την φτιάχναν με αλεύρι και νερό.
Για στολίδι της φορούσαν στο κεφάλι έναν σταυρό
μα το στόμα της ξεχνούσαν γιατί νήστευε καιρό.
Και τις μέρες της μετρούσαν με τα πόδια της τα επτά.
Έκοβαν ένα την βδομάδα μέχρι ‘νάρθει η Πασχαλιά.
ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΝΗΣΤΕΙΑΣ
Η νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής, όπως εξάλλου και κάθε νηστεία δεν είναι ένα πρόγραμμα διατροφής, μια δίαιτα, ένα διαιτολόγιο για να βελτιώσουμε την υγεία μας ή να μειώσουμε το σωματικό μας βάρος. Αυτή είναι μάλλον μια κοσμική θεώρηση της διατροφής και είναι λάθος να αντιμετωπίζουμε τη νηστεία της Ορθοδοξίας και τους κανόνες της με τη λογική του «δύο σε ένα» και την τακτική «με ένα σμπάρο δύο τρυγόνια». Η νηστεία είναι μια θεόπνευστη, εντολή, είναι Εντολή του Θεού στην οποία ο Χριστιανός συμμετέχει με οικεία θέληση χωρίς καταναγκασμό, γογγυσμούς και εξαιρέσεις … λόγω πειρασμών.
Είναι μια από τις δύο πρώτες κατευθυντήριες οδηγίες που έδωσε ο Κύριος στον Αδάμ μέσα στον Παράδεισο. Αποτελεί μια διαδικασία που μας καθαρίζει σωματικά και πνευματικά, εννοείται ψυχικά και συναισθηματικά και μας ετοιμάζει να αποδεχτούμε τον Κύριο και να δεχτούμε το θέλημά του στην καρδιά μας. Η Ορθόδοξη Πίστη και η Εκκλησία μας, έχουν διαχρονικά θεσπίσει ορισμένους πολύ σημαντικούς κανόνες που τυπικά θα πρέπει να ακολουθούμε προκειμένου να είμαστε στο θέλημα του Θεού και στο πνεύμα, με την κυριολεκτική έννοια, των ημερών.
Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή (Σαρακοστή) είναι περίοδος νηστείας που αρχίζει με την Καθαρά Δευτέρα και οδηγεί στον εορτασμό του Πάσχα, της λαμπρότερης γιορτής της Χριστιανοσύνης που φέτος για την Ορθοδοξία πέφτει στις 2 Μαϊου.
Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι η Νηστεία της Σαρακοστής ξεκινά την Καθαρά Δευτέρα, η οποία ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί «καθαρίζονται» πνευματικά και σωματικά. Μάλιστα, η Καθαρά Δευτέρα εορτάζεται 48 ημέρες πριν από την Κυριακή της Ανάστασης του Χριστού, το χριστιανικό Πάσχα.
Η ιστορία πίσω από τη Νηστεία
Η νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής, μαζί με τη νηστεία της Τετάρτης και της Παρασκευής, είναι οι αρχαιότερες και μόνες νηστείες, που έχουν Οικουμενική διάσταση, δηλαδή επικυρώθηκαν με Κανόνες Οικουμενικής Συνόδου (ξθ΄ Αγ. Αποστ., ε΄ της Α΄, β΄, κθ΄ και πθ΄ της ΣΤ΄). Οι υπόλοιπες καθιερωμένες νηστείες του έτους, βασίζονται στην Ιερή Παράδοση της Εκκλησίας μας, που κι αυτή είναι ισχυρή και έγκυρη.
Η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής ανάγεται ήδη στους αποστολικούς χρόνους και θεσμοθετήθηκε κατά μίμηση της σαρανταήμερης νηστείας του Κυρίου μας (Ματθ. 4, 2), ως και των σαρανταήμερων νηστειών των Προφητών Μωυσέως (Έξοδ. 34, 28) και Ηλιού (Γ΄ Βασ. 19, 8).
Οι κανόνες της νηστείας
Γενικά στη νηστεία επιτρέπονται: λαχανικά, όσπρια, πατάτες, ζυμαρικά, ξηροί καρποί, ελιές, φρούτα και μέλι, αρκετές και πολύ θρεπτικές τροφές που συνοδεύονται από ελληνικές συνταγές όπως σαλάτες, σπανακόρυζο, φρουτοσαλάτες, μέλι με ξηρούς καρπούς, σούπες κ/ά.
● Επίσης, όταν νηστεύουμε και δεν τρώμε ούτε το λάδι, δεν πίνουμε ούτε κρασί, ούτε οινοπνευματώδη ποτά. Μόνο τις ημέρες εκείνες που τρώμε λάδι επιτρέπονται το κρασί και τα οινοπνευματώδη. Σε γενικές γραμμές απαγορεύονται: κρέας, ψάρι, γαλακτοκομικά, λάδι και κρασί.
Κατ’ εξαίρεση, τα Σάββατα και τις Κυριακές επιτρέπονται το λάδι και το κρασί, εκτός από το Μεγάλο Σάββατο, που είναι το μοναδικό Σάββατο του έτους στο οποίο απαγορεύονται λάδι και κρασί.
● Στις 25 Μαρτίου και την Κυριακή των Βαΐων επιτρέπονται το ψάρι, το λάδι και το κρασί.
● Το Σάββατο του Λαζάρου απαγορεύονται τα γαλακτοκομικά, αλλά επιτρέπεται το λάδι και το κρασί.
● Την Κυριακή των Βαΐων, Τη Μεγάλη Εβδομάδα, περιλαμβανομένου του Μεγάλου Σαββάτου, απαγορεύονται όλα τα παραπάνω.
Το νόημα της Νηστείας
Δεν έχει νόημα καμία νηστεία ότι δεν νηστεύουμε και πνευματικά, όταν δεν προσευχόμαστε και δεν μελετάμε την Αγία Γραφή.
Την περίοδο της Νηστείας πρέπει να ανατέμνουμε προς τον Κύριό Μας, να βοηθάμε αυτούς που έχουν την ανάγκη μας, να μην κάνουμε διακρίσεις, να μην κρίνουμε τους ανθρώπους (καλό είναι αυτά να ισχύουν όλο τον χρόνο και να είναι ο τρόπος ζωής μας και όχι μόνο υποκριτικά, σε περιόδους νηστείας μόνο), να εξομολογούμαστε και να κοινωνούμε. Θα πρέπει μα ζούμε με συζυγική εγκράτεια (πάντα βέβαια κατόπιν συνεννόησης και συμφωνίας μεταξύ των συζύγων), ως ψυχοσωματική άσκηση, αλλά και να περιορίζουμε τις διασκεδάσεις μας.
Προσοχή στην Υγεία
Αν αποφασίσετε να κάνετε νηστεία, να προσέξετε τα εξής:
● Αν έχετε οποιοδήποτε πρόβλημα υγείας, όπως αναιμία, συμβουλευτείτε το γιατρό σας.
● Διακόψτε τη νηστεία αν έχετε ζάλη ή άλλη αδιαθεσία και ταυτόχρονα νιώθετε την ανάγκη να φάτε κρέας.
● Η νηστεία είναι κάτι που μόνοι μας κάνουμε, επειδή νιώθουμε πως θέλουμε να το κάνουμε. Μην πιέζετε λοιπόν άλλους να σας ακολουθήσουν.
● Επειδή τη νηστεία την κάνουμε επειδή το θέλουμε εμείς, δεν έχει νόημα να ψάχνουμε να βρούμε παραθυράκια, όπως υποκατάστατα π.χ. τυρί σόγιας ή άλλα παρόμοια. Όταν απαγορεύονται τα γαλακτοκομικά εξυπακούεται ότι απαγορεύεται και η μαργαρίνη.
● Να περάσετε από τη νηστεία στη μη νηστεία με προσοχή και τηρώντας τα έθιμα. Τη νύχτα της Ανάστασης είναι απαραίτητο να φάτε μαγειρίτσα ή κάποια άλλη κρεατόσουπα, ώστε να προετοιμαστεί το πεπτικό σας σύστημα. Την άλλη μέρα φάτε αρνάκι αλλά με προσοχή και εγκράτεια.
Πηγές: saint.gr και christianityart.gr
