Γράφει η Άνδρεα Θεολόγου Μανώλη
(PhD Can., MA, LLM, LLB (Hons))
Υποψ. Διδάκτωρ σε θέματα Δικαιωμάτων του Παιδιού και Εγκληματολογίας
Πολλά αναμένονταν μετά την υπερψήφιση του Περί Παίδων σε Σύγκρουση με το Νόμο 2021, ιδιαίτερα με τις βαρύγδουπες τότε ανακοινώσεις των Επιτρόπων Νομοθεσίας και Προστασίας των Παιδιών αντίστοιχα. Παρόλα αυτά, και παρά τις νομοθετικές αλλαγές και τις νομοθετικές εξαγγελίες, η πραγματικότητα δείχνει ότι ο βασικός νόμος για την αντιμετώπιση των ανήλικων
παραβατών παραμένει ανεφάρμοστος και ανεπαρκής. Η αναθεώρηση της νομοθεσίας δεν έχει συνοδευτεί από τις αναγκαίες υποδομές και θεσμικές παρεμβάσεις, με αποτέλεσμα οι ανήλικοι να κρατούνται σε ακατάλληλες συνθήκες, χωρίς τη δυνατότητα σωφρονισμού και επανένταξης στην κοινωνία.
Η νέα τροποποίηση του περί Παιδιών σε Σύγκρουση με το Νόμο προβλέπει τη δημιουργία ειδικού χώρου κράτησης εντός των Κεντρικών Φυλακών, μέχρι την ολοκλήρωση ενός αυτόνομου σωφρονιστικού χώρου, η οποία έχει αναβληθεί για το 2026 και για να είμαστε ειλικρινείς με τους εαυτούς μας, εάν τέτοιες υποδομές ολοκληρωθούν εντός του επόμενου έτους θα είναι ευχής έργο.
Ωστόσο προσωπικά δεν θα κρατούσα την ανάσα μου, αφού οι αναφορές που προκύπτουν από τις συζητήσεις στη Βουλή και τις εκθέσεις αρμόδιων φορέων αποδεικνύουν μια συστημική
ανικανότητα έγκαιρης παρέμβασης του κράτους αφήνοντας εκτεθειμένο το κράτος δικαίου, τους ανήλικους αδικοπραγούντες και την ευρύτερη κοινωνία.
Κατά τις πρόσφατες συζητήσεις στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών, Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, οι εκπρόσωποι του Συνδέσμου Αστυνομικών Κύπρου (ΣΑΚ) επεσήμαναν τις
δυσκολίες που θα ανακύψουν κατά την πρακτική εφαρμογή των προτεινόμενων ρυθμίσεων, καθώς δεν υπάρχει σαφής στρατηγική για την υλοποίησή τους. Παράλληλα, οι εκπρόσωποι του Κλάδου Αστυνομικού Σώματος-ΙΣΟΤΗΤΑ εξέφρασαν σοβαρό προβληματισμό σχετικά με την καταλληλότητα της ειδικής πτέρυγας των Κεντρικών Φυλακών, η οποία δημιουργήθηκε
προσωρινά επισημαίνοντας ότι δεν διασφαλίζεται η πλήρης απομόνωση των ανήλικων και νεαρών ενήλικων κρατουμένων από τους υπόλοιπους τροφίμους του σωφρονιστικού ιδρύματος.
Μέλη της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής εξέφρασαν επίσης ανησυχία για την αδυναμία καθορισμού από την εκτελεστική εξουσία ενός αυστηρού χρονοδιαγράμματος ανέγερσης κατάλληλα διαμορφωμένου χώρου κράτησης ανηλίκων, εκτός των Κεντρικών
Φυλακών, ο οποίος θα πληροί τις προδιαγραφές που ορίζει η τροποποιημένη νομοθεσία. Η καθυστέρηση στην υλοποίηση των αναγκαίων δομών οδηγεί σε απαράδεκτες καταστάσεις, όπου ανήλικοι παραβάτες συνυπάρχουν με βαρυποινίτες και άλλους ενήλικες κρατούμενους, ακυρώνοντας έτσι κάθε προσπάθεια σωφρονισμού και επανένταξης. Ως εκ τούτου η τροποποίηση του Νόμου το 2024 είναι και οφείλει να είναι ένα προσωρινό μέτρο
αφού παρατείνει και διατηρεί στην ουσία το πρόβλημα.
Ο θεσμός των επιμελητών ανηλίκων, που θα μπορούσε να διαδραματίσει κομβικό ρόλο στην παρακολούθηση και στήριξη των ανηλίκων που βρίσκονται σε σύγκρουση με τον νόμο, παραμένει ανεφάρμοστος. Χωρίς εξειδικευμένο προσωπικό και τις κατάλληλες δομές, οποιαδήποτε νομοθετική ρύθμιση καθίσταται κενό γράμμα, αδυνατώντας να προσφέρει λύσεις στο πρόβλημα.
Οι υποδομές όμως κράτησης δεν είναι το μόνο θέμα το οποίο θα έπρεπε να ανησυχεί τους ιθύνοντες αφού ο Νόμος του 2021 προνοεί και για Δικαστή Παιδιών. Δηλαδή, πρόσωπο, το οποίο ορίζεται ως Πρόεδρος του Δικαστηρίου Παιδιών, Ανώτερος Δικαστής Παιδιών ή Δικαστής Παιδιών από το Ανώτατο Δικαστήριο δυνάμει των διατάξεων του εδαφίου (2) του άρθρου 64. Τέτοιο Δικαστήριο βάσει του άρθρου 64, συγκροτείται από τρείς δικαστές για την εκδίκαση αδικημάτων για το οποίο προβλέπεται μέγιστη ποινή φυλάκισης που υπερβαίνει τα πέντε έτη. Οι Δικαστές Παίδων ορίζονται από το Ανώτατο Δικαστήριο και είναι μέλη της Δικαστικής εξουσίας. Τέτοιοι Δικαστές ορίζονται ο εκάστοτε Πρόεδρος του Επαρχιακού Δικαστηρίου ως Πρόεδρο Δικαστηρίου Παιδιών, ένας Ανώτερος Επαρχιακός Δικαστής ως Ανώτερος Δικαστής Παιδιών και ένας Επαρχιακός Δικαστής ως Δικαστής Παιδιών. Το άρθρο 67 προνοεί ρητά ότι το Δικαστήριο Παιδιών δεν στεγάζεται στον ίδιο χώρο με δικαστήριο οποιασδήποτε άλλης δικαιοδοσίας: Νοείται ότι, μέχρι να καταστεί δυνατή η στέγασή του σε άλλο χώρο, το Δικαστήριο Παιδιών δύναται να στεγάζεται στον ίδιο χώρο με δικαστήριο άλλης δικαιοδοσίας. Αυτό καταδεικνύει
ξανά την χρόνια συστημική αδυναμία της εκτελεστικής εξουσίας όπως προβεί σε έγκαιρο προγραμματισμό που δεν θα καταστρατηγεί τα δικαιώματα των παιδιών ως αυτά απορρέουν
από Διεθνείς Συμβάσεις στις οποίες η Κυπριακή Δημοκρατία είναι συμβαλλόμενο μέρος και έχει υποχρεώσεις.
Η ανάγκη για ένα αποτελεσματικό και λειτουργικό πλαίσιο είναι επιτακτική. Η Πολιτεία οφείλει να λάβει άμεσα μέτρα για την υλοποίηση των προβλεπόμενων δομών και την ενίσχυση των
υπηρεσιών κοινωνικής υποστήριξης. Διαφορετικά, οι συνεχείς τροποποιήσεις των νόμων χωρίς πρακτική εφαρμογή δεν θα κάνουν τίποτα άλλο παρά να συντηρούν ένα σύστημα που
αποτυγχάνει να προστατεύσει τα παιδιά και να τα οδηγήσει σε έναν δρόμο επανένταξης και θετικής πορείας στη ζωή.
