Επετετειακό
ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΛΟΥΚΑΣ
Ένα σημείωμα του Καθηγητή Ζαννέτου Τοφαλλή (Κυπριακή Παροικία Λονδίνου)
Ειδικά Αφιερωμένο στον εγκάρδιο Φίλο Νίκο Λύτρα και στους Απόδημους Αραδιππιώτες
Με την ευκαιρία της εορτής του Αποστόλου και Ευαγγελιστή Λουκά, πολιούχου Αγίου της Αραδίππου, γράφω αυτό το σημείωμα με πολλή αγάπη για την Αραδίππου και τους κατοίκους της. Δεν ξερω γιατί αυτή η ιδιαίτερη αγάπη. Ίσως γιατί οι άνθρωποι της Αραδίππου που γνώρισα, με τράβηξαν για την ομορφιά της καρδιάς τους. Ίσως γιατί μετάφρασα και παρουσίασα στο Λονδίνο τα βιβλία τους, όπως του Σαββάκη Λάμπρου για τη Μουσική Παράδοση της Κύπρου στην Κύπρο και στα Ξένα και του Χριστάκη Λύτρα για τον Μέγα Αλέξανδρο και την Αραδίππου. Ίσως γιατί ασχολήθηκα με τον τραγουδιστή Χρίστo Σίκκη,
τον γνωστό συγγραφέα και πνευματικό άνθρωπο Κώστα Κατσιώνη, τον Αρχιμανδρίτη Γεννάδιο, γράφοντας γι αυτούς αφιερώματα. Ίσως για τον γνωστό Παροικιακό Παράγοντα Νίκο Λύτρα τον οποίον αποκάλεσα ΓΙΟ ΜΟΥ για τη λεβεντιά της ψυχής του και τον ελεύθερο, υπέροχο ανθρωπιστικό χαρακτήρα του! Δεν ξέρω ακριβώς γιατί…
Αρχιζω, λοιπόν, με την Αραδίππου με απώτερο σκοπό να την θυμηθούν οι παλιοί και να την γνωρίσουν οι νέοι μας.
Η Αραδίππου βρίσκεται πολύ κοντά στη Λάρνακα και είναι υπό την ομπρέλλα του Δήμου Αραδίππου που ανήκουν πλέον και τα Κελλιά και οι Τρούλλοι. Αποτελεί ένα από τους έξι δήμους της επαρχίας Λάρνακας.
Η Αραδίππου συνορεύει με τον Δήμο Λάρνακας και τον Δήμο Δρομολαξιάς- Μενεού , στα δυτικά με το Καλό Χωριό Λάρνακας, στα βορειοδυτικά με την Κόσιη, στα βόρεια με το Αβδελλερό , στα βορειοανατολικά με τους Τρούλλους και στα ανατολικά με τα Κελλιά και τον Δήμο Λιβαδιών.
Οι εκδοχές για το όνομα Αραδίππου είναι οκτώ και είναι το μόνο χωριό στον ελληνισμό με τόσε πολλές εκδοχές. Η ονομασία Αραδίππου προέρχεται από τον πρώτο οικιστή της, είτε τον βασιλιά Αράδιππο ή τον Ράδιππο. Υπάρχουν δύο κύριες εκδοχές. Η πρώτη αναφέρει ότι ο Αράδιππος προερχόταν από το νησί Άραδος, το οποίο βρίσκεται στις ακτές της Συρίας. Η δεύτερη εκδοχή αναφέρεται στον Ράδιππο (ή Ρόδιππο), ελληνικής καταγωγής, που μετά τον Τρωικό Πόλεμο εγκαταστάθηκε κοντά στα νότια παράλια της Κύπρου, ιδρύοντας ένα οικισμό.
Σύμφωνα με ευρήματα αρχαιολογικών ανασκαφών, η Αραδίππου κατοικείτο από την
εποχή των Αχαιών.
Άλλο γνωστό στοιχείο για την Αραδίππου είναι ότι την εποχή του Μεσαίωνα, αποκαλείτο Αυλή της Δεσπότισσας λόγω μιας βασιλικής έπαυλης που υπήρχε στο χωριό και ανήκε στην Μαργαρίτα Ντε Λουζινιάν , αδελφή του Λέοντος του ΣΤ΄ και εγγονή του Αμαλρίκ. Η έπαυλη αυτή καταστράφηκε το 1425 από τις επιδρομές των Μαμελούκων.
Η Αραδίππου μετεξελιχθηκε σε δήμο το 1986. Στις 23 Φεβρουαρίου 1986 έγινε δημοψήφισμα με το 98% των κατοίκων να ψηφίζουν υπέρ της μετατροπής του Συμβουλίου Βελτιώσεως (πρόγονος του θεσμού του κοινοτικού συμβουλίου) σε δήμο. Το πρώτο δημοτικό συμβούλιο εκλέχθηκε στις 25 Μαίου 1986 και ανέλαβε καθήκοντα την 1η Ιουνίου 1986.
Σύμφωνα με τις απογραφές πληθυσμού που πραγματοποιήθηκαν στην Κύπρο, ο πληθυσμός του Δήμου Αραδίππου αυξάνεται τις τελευταίες δεκαετίες, ιδιαίτερα με την Τουρική εισβολή όπου πολλοί από την επαρχία Αμμοχώστου και αλλού μετοίκησαν στην φιλόξενη γη της Αραδίππου.
Φίλοι του χωριού, μού δήλωσαν ότι ο πληθυσμός σήμερα της Αραδίππου ανέρχεται γύρω στις 30,000 κατοίκους.
Ο Δήμος Αραδίππου, για διοικητικούς σκοπούς, χωρίζεται στις εξής 3 συνοικίες (σε παρένθεση ο πληθυσμός κάθε συνοικίας με βάση την απογραφή του 2011 )
Άγιος Φανούριος (8.839)
Απόστολος Λουκάς (7.143)
Βλάχος (3.217)
Δήμαρχοι Δήμου Αραδίππου διετέλεσαν κατά σειρά οι: [
Ανδρέας Τράττος (1986-1996)
Χριστάκης Λιπέρης (1997-2011)
Ευάγγελος Ευαγγελίδης (2012-2024)
Χριστόδουλος Πάρτος – (από το 2024)
Ο Δήμος Αραδίππου είναι αδελφοποιημένος με
Δήμος Νεάπολης-Συκεών , Ελλάδα (από 5 Μαΐου 2001). Η αδελφοποίηση αρχικά έγινε με τον Δήμο Νεάπολης Θεσσαλονίκης. Μετά την ενοποίηση του Δήμου Νεάπολης Θεσσαλονίκης με άλλους δήμους και τη δημιουργία του Δήμου Νεάπολης-Συκεών το 2011, η αδελφοποίηση ισχύει με αυτό τον δήμο.
Δήμος Ζαγοράς – Μουρεσίου , Ελλάδα (από 27 Ιουλίου 2004). Η αδελφοποίηση αρχικά έγινε με τον Δήμο Μουρεσίου . Μετά την ενοποίηση του Δήμου Μουρεσίου με τον Δήμο Ζαγορά και τη δημιουργία του Δήμου Ζαγοράς – Μουρεσίου το 2011, η αδελφοποίηση ισχύει με αυτό τον δήμο.
Τα σημαντικότερα αθλητικά σωματεία της Αραδίππου είναι ο Ερμής Αραδίππου και
η Ομόνοια Αραδίππου , με σημαντικότερο τμήμα τους το ποδοσφαιρικό.
Οι δύο ομάδες έχουν αρκετές συμμετοχές στην Α΄ Κατηγορία Κύπρου, ενώ ο Ερμής έχει κατακτήσει ένα Σούπερ Καπ και έχει και μια ευρωπαϊκή συμμετοχή.
Έδρα των δύο ομάδων είναι το Δημοτικό Στάδιο Αραδίππου, ενώ η ομάδα του Ερμή κατά την παρουσία της στην Α’ Κατηγορία Κύπρου, χρησιμοποιούσε ως έδρα διάφορα γήπεδα της επαρχίας Λάρνακας.
Σύμφωνα με την επίσημη ενημέρωση από τον Δήμο Αραδίππου, έχει επέλθει
συμφωνία ανάμεσα σε Δήμο Αραδίππου, Κελλιά και Τρούλλους για τη δημιουργία περιφερειακού γηπέδου που θα εξυπηρετεί τις ομάδες του νέου Δήμου. Το γήπεδο θα
καλύπτει τις ανάγκες των τοπικών ομάδων της Ομόνοιας Αραδίππου, του Ερμή
Αραδίππου , του Σουρουκλή Τρούλλων και της ΑΕΚ Κελλιών.
Για τη σεζόν 2024-25 η Ομόνοια Αραδίππου εξασφάλισε την άνοδό της στην Α’ Κατηγορία Κύπρου κατακτώντας το Πρωτάθλημα Β’ Κατηγορίας Κύπρου 2023- 24 και αγωνίζεται στο « Αντώνης Παπαδόπουλος ».
Αυτά, λοιπόν, για την φιλόξενη, ακμάζουσα Αραδίππου. Και όπως μας εξιστορεί ο φίλος Χριστάκης Λύτρας, στο βιβλίο του Ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΙ Η ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ ότι εκεί βρίσκεται, κοντά στην Παναγία των Αμπελιών, και ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τότε η Αραδίππου θα αποβεί ο δημοφιλέστερος τόπος επισκέψεων ανά τον κόσμο!
Άπόστολος Λουκάς
Ευαγγελιστής, Γιατρός, Ζωγράφος, Ανθρωπιστής
Στις 18 Οκτωβρίου τιμούμε τη μνήμη του Αποστόλου Λουκά, του Πολιούχου Αγίου της Αραδίππου, ενός από τους μεγαλύτερους άνδρες της Χριστιανοσύνης. Συγγραφέας του Κατά
Λουκάν Ευαγγελίου και των Πράξεων των Αποστόλων, Γιατρού, Ζωγράφου και
Ανθρωπιστή.
Ο Άποόστολος Λουκάς ο Ευαγγελιστής καταγόταν από την Αντιόχεια της Συρίας και η
εθνικότητα του ήταν Ελληνική. Είναι ο συγγραφέας του ομώνυμου Ευαγγελίου και των
Πράξεων των Αποστόλων, βιβλία τα οποία περιλαμβάνονται στην Αγία Γραφή.
Ήταν γιατρός στο επάγγελμα (Κολ. 4,14), όμως γνώριζε πολύ καλά τη ζωγραφική τέχνη.
Μάλιστα σε αυτόν αποδίδονται οι πρώτες εικόνες της Θεοτόκου με τον Ιησού Χριστό βρέφος
στην αγκαλιά της (μία υπάρχει μέχρι σήμερα στη Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου και στην
Παναγία του Κύκκου στην Κύπρο), καθώς και αυτές των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου.
Ο Λουκάς είναι ο μοναδικός ευαγγελιστής ο οποίος υπήρξε εθνικός (Έλληνας δηλαδή) , και
αυτό συνάγεται από το γεγονός ότι μνημονεύεται στο Κολ. 4,10-11 ξεχωριστά από τους
άνδρες της περιτομής, δηλαδή τους Ιουδαίους.
Ο Λουκάς αναφέρεται ονομαστικά τρεις φορές στην Καινή Διαθήκη και είναι λίγα τα
στοιχεία που υπάρχουν για το πρόσωπό του. Ο Λουκάς δεν ήταν αυτόπτης μάρτυρας των
όσων είπε και έκανε ο Ιησούς (Λουκ. 1,1-4), αν και αυτό δεν αποκλείει την πιθανότητα να
ήταν ένας από τους ακολούθους του Ιησού. Μερικοί υποστηρίζουν ότι ήταν ένας από τους
εβδομήντα μαθητές που ο Κύριος απέστειλε (Λουκ. 10,1). Κάποιοι άλλοι, πως ήταν από τους
Έλληνες που ζήτησαν να δουν τον Κύριο (Ιω. 12,20-21).
Ο Λουκάς υπήρξε στενός συνεργάτης του Παύλου και τον συνόδεψε σε πολλές από τις
περιοδείες του. Στη χριστιανική πίστη κατηχήθηκε από τον ίδιο τον Παύλο και έκτοτε
αφοσιώθηκε στο κήρυγμα του Ευαγγελίου. Από το πρώτο πληθυντικό που χρησιμοποιεί στο
βιβλίο των Πράξεων, συμπεραίνεται ότι συνόδευσε τον Παύλο στη Τρωάδα, πήγε μαζί του
στη Μακεδονία και έπειτα μέχρι τους Φιλίππους (Πράξ. 16,10-12). Δεν έμεινε όμως μαζί του
αλλά εγκατέλειψε την πόλη, γιατί χρησιμοποιεί τρίτο πληθυντικό πρόσωπο (Πράξ. 16,25-
17,1).
Επτά περίπου χρόνια αργότερα, όταν ο Παύλος πήγε από τους Φιλίππους στην Ιερουσαλήμ, ο
Λουκάς τον ακολούθησε και πάλι (Πράξ. 20,6-21,18), καθώς επίσης και στη Ρώμη (Πράξ.
27,1). Ήταν συνεπιβάτης με τον Παύλο στο πλοίο που ναυάγησε (Πράξ. 28,2) και έφτασε
μαζί του στις Συρακούσες και τους Ποτιόλους (Πράξ. 28,12-26).
Σύμφωνα με τις επιστολές του Παύλου, ήταν συνοδός του μέχρι το τέλος της πρώτης
φυλακίσεώς του (Κολ. 4,14. Φιλήμ. εδ. 24), καθώς και κατά τη δεύτερη λίγο πριν το τέλος
του Παύλου (Β’ Τιμ. 4,11).
Ο Παύλος τον χαρακτηρίζει “αγαπητό” (Κολ. 4,14) και ως το “μόνο πιστό συνεργάτη του” (Β’
Τιμ. 4,11). Ο Λουκάς παρέμεινε πιστός και αφοσιωμένος στον Παύλο, μέχρι το τέλος της
ζωής του Αποστόλου. Το όνομα του Λουκά μνημονεύει ο Παύλος στις επιστολές της
αιχμαλωσίας Προς Κολοσσαείς (4,14) και Προς Φιλήμονα (24). Στην Β΄ επιστολή προς
Τιμόθεον, ο Λουκάς αναφέρεται ως ο μόνος εναπομείνας κοντά στον υπερεξηκονταετή
Απόστολο, γεγονός που φανερώνει και τον μεταξύ τους δεσμό. Ο Λουκάς ως ιατρός θα ήταν
αναμφίβολα χρησιμότατος συνοδός για τον Παύλο στις περιοδείες του.
Μια περιεκτική μαρτυρία για τον Λουκά, μάς παραδίδει ο λεγόμενος αντιμαρκιωνιτικός
πρόλογος στο Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον (160-180 μ.Χ), “Εστιν ο Λουκάς Αντιοχεύς Σύρος,
ιατρός τη τέχνη, μαθητής αποστολών γενόμενος καί ύστερον Παύλω παρακολουθησας μέχρις
του μαρτυρίου αυτού, δουλεύσας τω κυριω απερισπάστως. Αγύναιος, άτεκνος, ετών
ογδοήκοντα τεσσάρων εκοιμήθη εν τη Βοιωτία, πλήρης πνεύματος αγίου”.
Ο Λουκάς είναι ο συγγραφέας του τρίτου Ευαγγελίου και των Πράξεων των Αποστόλων. Η
μαρτυρία αυτή ανάγεται στον Ειρηναίο, κατά την ιστορική πληροφορία του Ευσεβίου, “Ο
Λουκάς δε, ο ακόλουθος του Παύλου, κατέγραψεν εις βιβλίον το υπ’ εκείνου κηρυσσόμενον
ευαγγέλιον”.
Σε άλλο σημείο, ο Ευσέβιος αναφέρει σχετικά, “Ο δε Λουκάς, καταγόμενος μεν από την
Αντιόχειαν, ιατρός δε το επάγγελμα, συνεργασθείς επί μακρόν με τον Παύλον και
συναναστραφείς τους άλλους Αποστόλους όχι παρέργως, μας άφησεν υποδείγματα της
θεραραπευτικής των ψυχών, την οποίαν απέκτησεν από τούτους, εις δύο Θεόπνευστα βιβλία,
ήτοι το Ευαγγέλιον το οποίον βεβαιώνει ότι συνέταξε συμφώνως προς όσα παρέδωσαν εις
αυτόν οι εξ αρχής γενόμενοι αυτόπται και υπηρέται του λόγου, τους οποίους, όπως λέγει,
παρηκολούθησεν όλους από την αρχήν, και τας Πράξεις των Αποστόλων, τας οποίας
συνέταξε παραλαβών όχι δι’ ακοής αλλά δι’ αυτοψίας”.
Το Κατά Λουκάν Ευαγγέλιο είναι το τρίτο στην κατάταξη του Κανόνα της Καινής Διαθήκης.
Το Ευαγγέλιό του παρίσταται συμβολικά με τον μόσχο “προς έκφρασιν της θυσίας του Ιησού
Χριστού”. Διακρίνεται από τα άλλα Ευαγγέλια για την ακριβέστατη ιστορική τοποθέτηση των γεγονότων, αλλά και το γλωσσικό του χαρακτήρα. Ο Λουκάς ήταν φίλος με τον
Θεόφιλο, στον οποίο εξιστορεί τα γεγονότα της επίγειας ζωής του Ιησού (Λουκ. 1,3). Η
Ελληνική γλώσσα που χρησιμοποιεί ο Λουκάς – σύμφωνα με τοιυς κριτικούς φιλόλογους και
θεολόγους είναι φυσιολογική, είναι άριστη!
Ο Λουκάς είναι ο συγγραφέας και των Πράξεων των Αποστόλων Ισχυρές ενδείξεις που
επιβεβαιώνουν την παράδοση αυτή, θεωρούνται, α) η μνημόνευση του ονόματος του Λουκά
στις παύλειες επιστολές με τρόπο που δείχνει να είναι “χρησιμότατος συνοδός” του Παύλου
(Κολ. 4,14. Β΄ Τιμ. 4,11. Φιλημ. 24), β) η ομοιότητα γλώσσας και ύφους στα δύο έργα (στο
Ευαγγέλιο και στις Πράξεις), γ) το σύνολο των λεγομένων “ημείς” εδαφίων (Πραξ. 16,10-17.
20,5-16. 21,1-17. 27,1-28) τα οποία, κατά γενική εκτίμηση, αποτελούν ένα είδος οδοιπορικού
ημερολογίου σε α΄ πληθυντικό πρόσωπο, το οποίο διατηρούσε ο Λουκάς ως συνοδός του
Παύλου, και άρα ως αυτόπτης μάρτυρας, στη δεύτερη και τρίτη περιοδεία του.
Ο Λουκάς γνώριζε πολύ καλά και τη ζωγραφική τέχνη. Μάλιστα σε αυτόν αποδίδονται οι
πρώτες εικόνες της Θεοτόκου με τον Ιησού Χριστό βρέφος στην αγκαλιά της (μία υπάρχει
μέχρι σήμερα στη Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου), καθώς και αυτές των Αποστόλων Πέτρου
και Παύλου. Μια Παλαιά παράδοση, παρουσιάζει τον Λουκά ως ζωγράφο αρκετών εικόνων
της Θεοτόκου Μαρίας. Την παράδοση αυτή προϋποθέτει η ορθόδοξη υμνολογία κατά τον
Μικρό Παρακλητικό Κανόνα προς τη Θεοτόκο, “Άλαλα τα χείλη των ασεβών, των μη
προσκυνούντων την εικόνα σου την σεπτήν, την ιστορηθείσα υπό του Αποστόλου Λουκά
ιερωτάτου, την οδηγήτριαν”.
Τι απέγινε ο Λουκάς μετά το μαρτύριο του Παύλου, τον οποίο συνόδευσε μέχρι το τέλος της
ζωής του (Β’ Τιμ. 4,11) και πως ολοκλήρωσε το βίο του δεν είναι γνωστό. Η παράδοση
εμφανίζεται αρκετά συγκεχυμένη. Θεωρείται πιθανό ότι ο ευαγγελιστής λόγω του διωγμού
των χριστιανών, θα πρέπει να εγκατέλειψε τη Ρώμη.
Ο Συμεών ο Μεταφραστής αναφέρει ότι ο Λουκάς, μετά τη Ρώμη μετακινήθηκε ανατολικά,
διέσχισε τη Λιβύη και έφτασε στην Αίγυπτο, χειροτονήθηκε επίσκοπος στη Θηβαΐδα, όπου
και πέθανε. Κατά τον Γαυδέντιο (4ος αι.), επίσκοπο της ιταλικής πόλης Βρέσκιας, ο Λουκάς
έζησε στην Πάτρα. Σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση ο Λουκάς περιόδευσε στη
Δαλματία, Ιταλία, Γαλλία, Μακεδονία, Αχαΐα, Βοιωτία κ.α.
Σύμφωνα με τον Γρηγόριο το Θεολόγο, ο Λουκάς συγκαταλέγεται μεταξύ των πρώτων
μαρτύρων της Εκκλησίας. Σύμφωνα με τον αντιμαρκιωνιτικό πρόλογο, τον Ιερώνυμο και τον
Συμεών Μεταφραστή, ο Λουκάς πέθανε στη Θήβα της Βοιωτίας σε ηλικία 84 ετών. Σύμφωνα
με τον Ισίδωρο Σεβίλλης, ο ευαγγελιστής κοιμήθηκε στη Βιθυνία της Μικράς Ασίας σε
ηλικία 74 ετών, ενώ κατά τον Νικηφόρο Κάλλιστο, ο Λουκάς υπέστη μαρτυρικό θάνατο,
αφού τον κρέμασαν σε ένα ελαιόδεντρο στην Έφεσο σε ηλικία 80 ετών
Το 357 μ.Χ., το ιερό λείψανό του μετακομίστηκε στην Κωνσταντινούπολη, στο ναό των
Αγίων Αποστόλων. Τη μαρτυρία μας τη δίνουν ο Συμεών ο Μεταφραστής, ο Ισίδωρος
Σεβίλλης και ο Ιερώνυμος, ο οποίος προσθέτει και την πληροφορία ότι η μεταφορά έγινε μαζί
με τα οστά του Αποστόλου Ανδρέα. Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμάει τη μνήμη του Αποστόλου
και Ευαγγελιστή Λουκά στις 18 Οκτωβρίου.
Χρόνια Πολλά!
ΖΑΝΝΕΤΟΣ ΤΟΦΑΛΛΗΣ
(ztofallis@gmail.com)
Λονδίνο, 13 Οκτωβρίου 2024
