Η ιστορία της Λάρνακας με των φως των Τεσσάρων Φαναριών / Συνέντευξη με τον Εύρο Ευρυβιάδη

Εύρος Ευρυβιάδης: “Μακάρι η Λάρνακα να έμενε όπως ήταν”

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους δε πρέπει να ξεχνάμε την ιστορία της πόλης μας. Θα έλεγα πως ένας από τους λόγους είναι και η ομορφιά που εμπερικλείει μέσα το χθες αυτής της πόλης.  Αδιαμφισβήτητα κομμάτι της όμορφης ιστορίας της Λάρνακας είναι και το ξενοδοχείο Τέσσερα Φανάρια.
Σήμερα λοιπόν με ιδιαίτερη χαρά και τιμή κουβεντιάζουμε με τον Εύρο Ευρυβιάδη γι αυτό το όμορφο κομμάτι της ιστορίας της πόλης του Ζήνωνα. 

Της Γιώτας Δημητρίου
Φωτογραφικό υλικό: Προσωπικό αρχείο Εύρου Ευρυβιάδη

Πώς δημιουργήθηκε το ξενοδοχείο Four Lanterns;
Το ξενοδοχείο 4 Φανάρια (the Four Lanterns hotel όπως ήταν το επίσημο του όνομα) δημιουργήθηκε εκεί που ήταν το πατρικό σπίτι του πατέρα μου. Βρισκόμαστε σήμερα εδώ (που έχει γίνει καφετέρια) για τη συνέντευξη και μπορώ να σου δείξω πως ενώ το ξενοδοχείο βρισκόταν εδώ το κύμα έσκαγε λίγα μέτρα πιο κάτω, εκεί…

Πόσο όμορφο θα ήταν αυτό, να κάθεσαι και να βλέπεις το κύμα λίγο πιο κάτω….
Ναι.  Το κύμα έσκαγε λίγο πιο κάτω από το ξενοδοχείο.

Ο πατέρας σας ο Ανδρέας Ευρυβιάδης πώς απέκτησε το κτήριο;
Ο παππούς μου ο Οδυσσέας Ευρυβιάδης είχε αγοράσει το 1920 αυτό το ακίνητο και ένα μέρος του χώρου ήταν η οικία της οικογένειας, στο ίδιο όμως κτήριο στεγαζόταν η Ελληνική Λέσχη Λάρνακος και στο ισόγειο λειτουργούσε το καφενείο του Μιχάλη Ταραμπουλσή (Τριπολίτη). Ήταν ένα τεράστιο κτήριο.
Η γυναίκα του Οδυσσέα η Ολβία ήταν Κύπρια;
Ναι, με ρίζες από τα Επτάνησα, από τη Λευκάδα.

Γιατί ο Οδυσσέας ενώ ήταν Κύπριος λεγόταν και Wideson ;
Το Wideson ήταν μια ελεύθερη μετάφραση του Ευρυβιάδης. (Eυρύ – wide και με κατάληξη αγγλική, son) Διότι ο παππούς δημοσιογραφούσε σε αγγλική εφημερίδα και ήταν πιο εύηχο να υπογράφει με το Wideson αντί με το Ευρυβιάδης και έτσι έμεινε το Wideson. Πολλοί αντί να λένε τότε “θα πάμε στα 4 φανάρια” έλεγαν “θα πάμε στου Wideson”.

Το 1946 η ιδιοκτησία μεταβιβάστηκε στα τρια παιδιά του ζεύγους (στους Ανδρέα, Ρένο και Κορίνα) και τον επόμενο χρόνο άρχισε να λειτουργεί ως «WIDESON tea room & restaurant»
Λειτουργούσε και ως καφετέρια και Milk Bar. Σερβιρόταν ότι γινόταν από γάλα και φυσικά μεταξύ αυτών ήταν και τα παγωτά. Κάτι που πρέπει να πούμε ότι ήταν πρωτοφανές για την εποχή εκείνη, να κατασκευάζεις παγωτό. Eπίσης ήταν tea room και εστιατόριο.

Tea room; Προφανώς επηρεασμένοι από τους Άγγλους που είχαμε στο νησί μας.
Μα δεν ήταν το μοναδικό, δίπλα από εμάς είχε ανοίξει ακόμα ένα tea room. Μάλιστα θυμάμαι ονομαζόταν The Cooper kettle (η χάλκινη τσαγιέρα) και είχε μια αληθινή χάλκινη τσαγιέρα να κρέμεται ως έμβλημα και κρεμόταν απ’ έξω κάτω από την ταμπέλα.

Μια πολύ ωραία Λάρνακα τότε…
Ναι. Κανένας δεν έπινε καφέ τότε, όλοι έπιναν τσάι. (Γέλια).
Ξέρετε η παρουσία των Άγγλων ήταν πολύ έντονη. Πολλές οικογένειες αξιωματικών έμεναν στη Λάρνακα. Εργαζόντουσαν στις Βάσεις αλλά ενοικίαζαν σπίτια στη Λάρνακα. Επίσης στη Δεκέλεια υπήρχε μεγάλο νοσοκομείο και αρκετοί από τους γιατρούς που εργάζονταν εκεί επειδή δεν μπορούσαν να τους στεγάσουν στην Δεκέλεια διέμεναν στη Λάρνακα.
Κάποιοι λένε ότι η Λάρνακα εξελίχθηκε μετά το ’74 όταν ήρθαν οι πρόσφυγες. Αλλά κοιτάζοντας πίσω βλέπούμε ένα πολύ όμορφο παρελθόν και ιστορία στη Λάρνακα.
Ξέρετε, εξαρτάται τι εννοούμε όταν λέμε “εξέλιξη”. Είναι αλήθεια ότι η Λάρνακα έμοιαζε με χωριό πριν το 74. Αλλά τι σημαίνει αυτό; Μακάρι η Λάρνακα να έμενε όπως ήταν! 

Τι εννοείται έμοιαζε με χωριό;
Ήταν πιο ήσυχη με λιγότερη ζωή απ’ ότι η Αμμόχωστος και κάποιες άλλες περιοχές. Θυμάμαι όταν πηγαίναμε στην Αμμόχωστο και επιστρέφαμε πίσω στη Λάρνακα βλέπαμε την διαφορά, βλέπαμε μετα τα μεσάνυκτα τους νεκρούς δρόμους στη Λάρνακα που δεν είχε την κίνηση και τη ζωή των άλλων περιοχών του νησιού. Αλλά,  πιστεύω πως αν έμενε όπως ήταν θα ξεχώριζε. Θα είχε χαρακτήρα. Θα ερχόταν μια ώρα που όλα τα παλιά και αξιόλογα κτίσματα τα οποία κατεδαφίστηκαν σήμερα θα αποτελούσαν πόλο έλξης και θα έρχονταν οι ξένοι να δουν πως ήταν η Κύπρος μιας άλλης εποχής. Τώρα αυτό δεν υπάρχει….

Πάμε πίσω στα “τέσσερα φανάρια” τι έγινε μετά το «WIDESON’s tea room»;
Αποφάσισαν τα τρία αδέλφια (Ανδρέα, Ρένο και Κορίνα) να κτίσουν τα πρώτα δωμάτια και έτσι δημιουργήθηκε το πρώτο ξενοδοχείο “πρώτης τάξεως” στο παραλιακό μέτωπο των Φοινικούδων.
Εσείς ως παιδί το ζήσατε καλά το ξενοδοχείο αυτό….
Φυσικά! Το έζησα πολύ καλά γιατί καταρχάς ζούσαμε δίπλα από αυτό και κατά δεύτερο εργαζόντουσαν και η μάνα και ο πατέρας μου στο ξενοδοχείο, η καθημερινότητα μας ήταν το ξενοδοχείο.
Τα Τέσσερα Φανάρια πέρα από ξενοδοχείο, κατάφεραν τότε να γίνουν κέντρο διασκέδασης και κοινωνικής επαφής για τους Λαρνακείς. Τότε μη ξεχνάς η Λάρνακα ήταν μια μικρή κοινότητα, ό,τι είχε να κάνει με κοινωνικές δραστηριότητες εγινόντουσαν όλα στα Τέσσερα Φανάρια.

Δηλαδή;
Χοροί, γάμοι, πάρτυ, διαλέξεις, ρεσιτάλ όλα γινόντουσαν στα Τέσσερα Φανάρια.

Τα περίφημα καρναβαλίστικα πάρτυ των τεσσάρων φαναριών;
Εκείνα ήρθαν μετέπειτα, μετά το ’74, τώρα αναφέρομαι στις δεκαετίες 50 και 60. 

Τι θυμάστε από εκείνα τα χρόνια όσον αφορά στα πάρτυ;
Πάρα πολλά…Αξίζει να αναφέρω ότι ο πατέρας μου έφερνε ορχήστρες από το εξωτερικό. Θυμάμαι είχαμε μια πενταμελή ορχήστρα από την Πολωνία (δεκαετία ’60) να παίζει στα Τέσσερα Φανάρια κάθε βράδυ! Με δύο μάλιστα πιάνα! Τόσο δε χόρταινε ο κόσμος από το να ακούει μουσική και να τρώει πάστες και παγωτά από το ζαχαροπλαστείο του ξενοδοχείου που “αναγκαστήκαμε” να καθιερώσουμε και τα λεγόμενα Ματινέ (matinée) τις Κυριακές τα πρωινά!
Ματινέ; 
Ναι, ματινέ είναι οι εκδηλώσεις του πρωινού. Ξεκινούσε η ορχήστρα να παίζει από τις Δέκα το πρωί μέχρι τις 1 το μεσημέρι. Και γινόταν το αδιαχώρητο! Μετά ο κόσμος έφευγε για να πάει να φάει. 

Έχουμε δει φωτογραφίες με σημαντικές προσωπικότητες (πχ Νάνα Μούσχουρη και πολλοί άλλοι) που είχαν επισκεφτεί το ξενοδοχείο Τέσσερα Φανάρια.
Ναι, βεβαίως την εποχή εκείνη δεν υπήρχε άλλο ξενοδοχείο εδώ, οπότε όσοι ηθοποιοί και τραγουδιστές έρχονταν για παραστάσεις στη Λάρνακα έμεναν στα Τέσσερα Φανάρια….Αλίκη Βουγιουκλάκη, Δημήτρης Παπαμιχαήλ, Τζένη Καρέζη, Ξένια Καλογεροπούλου,Ηλιόπουλος, Άννα Φόνσου, πολλοί….Θυμάμαι η Αλίκη είχε έρθει με τον θίασο του Γιώργου Πάντζα, ενώ ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ είχε έρθει με άλλο θίασο και ήταν μαζί του και η Δέσπω Διαμαντίδου.
Οι θίασοι τότε έρχονταν με 2-3 έργα. Έφερναν πχ έναν Λόρκα “Ματωμένο Γάμο” και μια κωμωδία. Οπόταν έμεναν πολλές μέρες, κάποτε ανέβαζαν 2-3 παραστάσεις σε μια μέρα, απογευματινή, βραδινή κτλ. 

Που ανέβαιναν οι παραστάσεις;
Στο Παλλάς, που ήταν ένα υπέροχο θέατρο, με μεγάλους εξώστες, τεράστια σκηνή…Ένα ωραιότατο θέατρο. 

Πώς ήταν για τους ιδιοκτήτες των Τεσσάρων Φαναριών να φιλοξενούν τα πιο μεγάλα ονόματα της εποχής;
Δίναμε πολλή σημασία και φροντίδα και την ίδια στιγμή είχαμε την ευθύνη να τους προστατέψουμε διότι είχαν πολλούς ανεπιθύμητους επισκέπτες, θαυμαστές, έπρεπε να φροντίζουμε να ανεβαίνουν στα δωμάτια τους ανενόχλητοι….Βεβαίως εγώ (μαθητής δημοτικού τότε) τους ενοχλούσα και τους ζητούσα αυτόγραφα (γέλια). 

Υπάρχει αυτή η συλλογή με τα αυτόγραφα;
Ναι, έχω αρκετά.
Οι γονείς σας πως αντιδρούσαν;
Ο πατέρας μου με ενθάρρυνε, μάλιστα τους έλεγε “είναι και ο γιος μου καλλιτέχνης” διότι σχεδίαζα και αυτοί συνήθως μου έλεγαν “σχεδίασε μου κάτι”, πολλές φορές σχεδίαζα κάτι και το άφηνα έξω από τη πόρτα τους.
Θυμάμαι την καημένη την Νάντια Κωνσταντοπούλου και τον άντρα της τον συνθέτη Τάκη Μωράκη, η Νάντια τραγουδούσε στο ξενοδοχείο και την ενοχλούσα συνέχεια με σχέδια που ετοίμαζα και τις τα έδειχνα για να μου λέει μπράβο! (Γέλια)

Φαντάζομαι πως τέτοιες εμπειρίες επιδρούν όμορφα και θετικά στην ψυχοσύνθεση ενός παιδιού…
Ναι, πιστεύω πως ναι. 

Κάποιο άλλο περιστατικό που θυμάστε από τα Τέσσερα Φανάρια;
Μα είναι πάρα πολλά πραγματικά….Θυμάμαι όταν ο Σπύρος Κυπριανού ήταν Υπουργός Εξωτερικών, επί προεδρίας Μακαρίου, βρισκόταν στη Λάρνακα και είχε πάθει κάποιο καρδιακό επεισόδιο. Έμεινε στο ξενοδοχείο μας και ήρθαν οι γιατροί να τον δουν, του συνέστησαν να ξεκουραστεί και έμεινε στο ξενοδοχείο σχεδόν ενα μήνα κλινήρης. Δεν έπρεπε να μετακινηθεί .

Έρχονταν και πολιτικά πρόσωπα του εξωτερικού;
Βεβαίως, πολιτικά πρόσωπα του Λιβάνου,της Ελλάδας, κ.α 

Πόσα δωμάτια υπήρχαν στα Τέσσερα Φανάρια;
Ξεκίνησε με 15 δωμάτια και έφτασε τα 70. Προσθέθηκαν ορόφοι,μετά προσθέθηκε η αίθουσα χορού που είχε χωρητικότητα 300 ατόμων…όλα με σχέδια του φίλου της οικογένειας αρχιτέκτονα και ζωγράφου Χαριλάου Δίκαιου.
Πριν το ’72, που δημιουργήθηκε η Μαρίνα Λάρνακας,  ήταν διαφορετική η περιοχή εδώ στο παραλιακό μέτωπο;
Ναι, η θάλασσα ήταν πιο έξω. Βγαίναμε από το ξενοδοχείο και λίγα βήματα πιο κάτω είχε χαλίκια και άμμο πριν τη θάλασσα.
Πριν τον πόλεμο, πριν το ’74, θυμάμαι τις καμπίνες που υπήρχαν στην παραλία για να αλλάζει ο κόσμος τα ρούχα του και να βάζει το μαγιό του για τη θάλασσα. Κάθε καλοκαίρι στήνονταν αυτές οι καμπίνες και το χειμώνα τις έφευγαν. Υπήρχε και ένα υπέροχο κατασκεύασμα που ήταν ντουζ (το έχω σχεδιάσει και σε ένα από τα έργα μου) είχε τέσσερις όψεις αυτό το ντουζ, κατέληγε σε μια μικρή αποβάθρα και δεξιά και αριστερά αυτού του ντουζ υπήρχαν βάσεις από τσιμέντο πάνω στις οποίες στήνονταν πήλινες καμπίνες ριγέ…. πράσινο με άσπρο, μπλε με άσπρο, κόκκινο με άσπρο κτλ.
Να αναφέρω επίσης πως πλήρωνες για να χρησιμοποιήσεις την καμπίνα και να κάνεις ντουζ. Τότε βέβαια δεν υπήρχαν οργανωμένες παραλίες με ομπρέλες, κρεβατάκια κτλ. Καθόσουν στην άμμο με την πετσέτα σου. 

Πότε προσθέθηκαν οι γνωστοί καρναβαλίστικοι χοροί των Τεσσάρων Φαναριών; 
Αυτό έγινε μεταπολεμικά, μετά το ’74. Είχα κάνει εγώ ένα αυτοσχέδιο καρναβαλίστικο πάρτυ με κάποιους γνωστούς μου, είχε επιτυχία και μετά αυτό έγινε κάτι σαν “παράδοση”. Γινόταν ο καρναβαλίστικος χορός μετά φαγητού και κεκλεισμένων των θυρών διότι όλες οι θέσεις προπωλούνταν από πριν. 

Πόσα άτομα μαζεύονταν συνήθως στους καρναβαλίστικους αυτούς χορούς;
Αναγκαστήκαμε και κάναμε πιο στενά τραπέζια για να μπορέσουμε να βάζουμε περισσότερο κόσμο. Γέμιζε πάνω χώρος και ο κάτω. Ήταν αρκετός ο κόσμος…
Ξεκινούσε το πάρτυ κατά τις 8,  υπήρχε DJ, φαγητό..
Στην αρχή έκανα εγώ τον DJ στη συνέχεια όμως είχαμε προσλάβει άτομο γι αυτή τη δουλειά για να μπορώ να διασκεδάζω κι εγώ. 

Το παλιό κτίσμα των Τεσσάρων Φαναριών με τα μπαλκόνια, τις καμάρες, κτλ δεν έδινε μια πιο όμορφη εικόνα στο παραλιακό μέτωπο των Φοινικούδων; Σήμερα μας έμεινε μόνο το κτήριο της Ευανθίας Πιερίδη…
Ναι, σίγουρα έδινε μια άλλη εικόνα. Αφού για να σκεφτείς το Γαλλικό κανάλι Seven Sec καθιέρωσε πριν λίγα χρόνια εικόνες από διάφορα μέρη του κόσμου και έκανε και ένα αφιέρωμα για τη Κύπρο. Έδειχνε λοιπόν ένα trailer με εικόνες από σημαντικά μέρη του νησιού και έδειχνε και τα Τέσσερα Φανάρια!

Ήταν σήμα κατατεθέν για τη Λάρνακα για πολλά χρόνια….
Ναι ήταν!
Ιστορίες από τα Τέσσερα Φανάρια έχουν συμπεριληφθεί στα βιβλία του πατέρα σας;
Ναι.  Πρόκειται για τέσσερα βιβλία:
Όσα φέρνει η μνήμη. Eύθυμες ιστορίες της παλιάς Λάρνακας και άλλες αναμνήσεις.Λάρνακα 1991.
H Λάρνακα και ο κόσμος της (Όσα φέρνει η μνήμη β’). Λάρνακα 1993.
Λάρνακα πολυαγαπημένη. Λάρνακα 1995.
H Πόλη μου: η πόλη μου η Λάρνακα. Λάρνακα 2001

Μεγάλη η αγάπη του για τη Λάρνακα…
Ναι μεγάλο πάθος. Όταν πήρε τη σύνταξη του αφιερώθηκε στο γράψιμο. Κάτι που ίσως δεν γνωρίζεις για τον πατέρα μου είναι πως υπήρξε για πολλά χρόνια ανταποκριτής του ΡΙΚ στη Λάρνακα και ανταποκριτής της εφημερίδας “Ελευθερία”, δημοσιογραφούσε.

Όπως τον πατέρα του δηλαδή, τον παππού σας…
Ναι. Ακριβώς. Και όταν σταμάτησε να  δημοσιογραφεί έστελνε επιστολές. Επειδή λοιπόν έπαιρνε θετικά σχόλια για αυτά που έγραφε στην εφημερίδα αποφάσισε να γράψει και τα βιβλία.
Με το χέρι στη καρδιά, ποιο παραλιακό μέτωπο της Λάρνακας ήταν πιο ωραίο; Εκείνο των Τεσσάρων Φαναριών ή το σημερινό;
Είναι επόμενο πως θα απαντήσω πως δεν είναι η σημερινή εικόνα που με ευχαριστεί…

Όχι! Δεν είναι αναμενόμενο…
Κοίταξε μια ματιά έξω, γύρω σου. Τι βλέπεις; Λαμαρίνες από τη μια άκρη μέχρι την άλλη. Εννοώ τα αυτοκίνητα βεβαια. Επίσης αυτά τα κέντρα ψυχαγωγίας που χτίστηκαν με την ανοχή του Δήμου έχουν κρύψει τη θέα. Δεν υπάρχει πλέον θάλασσα. Δεν βλέπεις θάλασσα! 

Θα ήταν πιο ωραίο το παραλιακό μέτωπο αν ο δρόμος ήταν κλειστός για τα αυτοκίνητα;
Βέβαια! Επίσης κοιτάξετε αυτά τα τεράστια περίπτερα που έχουν στηθεί μπροστά από τη θάλασσα και κρύβουν τη θέα! Αν δείτε το παραλιακό μέτωπο όπως ήταν πριν θα δείτε τα κέντρα ψυχαγωγίας να έχουν καραβόπανο, να υπάρχει θέα, φρέσκος καθαρός αέρας….Κοίταξε, ο Άγγελος Δημητρίου έκανε μια προσπάθεια, αλλά την θεωρώ αποτυχημένη. 

Μα η προσπάθεια του Άγγελου Δημητρίου δεν περιείχε αυτοκίνητα παντού και κάποιες άλλες “λεπτομέρειες” που συντείνουν στο σημερινό κομφούζιο του παραλιακού μετώπου…
Ναι έχεις δίκαιο, επίσης δεν τον άφησαν να κάνει αυτό που ήθελε. 

Δηλαδή;
Οι δίοδοι ανάμεσα στα κέντρα ήταν μεγαλύτεροι, υπήρχαν παρτέρια που χώριζαν το ένα κέντρο με το άλλο, το Δημαρχείο τα έφυγε και έβαλε καρέκλες για να εισπράττει περισσότερο ενοίκιο, κτλ.
Επίσης έχουμε συνεχώς εκδηλώσεις στο παραλιακό μέτωπο (παρελάσεις, ανθεστήρια, περιφορά Αγίου Λαζάρου κτλ) αλλά μόνο από τη μια πλευρά έχουμε πεζοδρόμιο να σταθεί ο κόσμος! Από την άλλη δεν έχουμε, ο κόσμος αναγκάζεται να στέκεται πάνω στο “γρασίδι” και πάνω στα “λουλούδια”!Τι σημαίνει αυτό; Μάλλον κάποιος δεν ήξερε τις συνήθειες αυτής της πόλης!
Για να μην αναφερθώ στην πλατεία Ευρώπης!

Πάμε όμως πίσω στα Τέσσερα Φανάρια…Το 2005 κατεδαφίστηκε και χτίστηκε κάτι καινούριο εδώ….Γιατί κατεδαφίστηκε;
Οι ιδιοκτήτες ήταν πολλοί (οκτώ άτομα) και τα χρέη ήταν επίσης πολλά. Όταν αφυπηρέτησε ο πατέρας μου,το ξενοδοχείο ενοικιαζόταν. Κατά καιρούς ενοικιάστηκε σε δύο διαφορετικούς ενοικιαστές με όλα τα προβλήματα που μπορεί να σου προκαλέσει ένας ενοικιαστής ο οποίος μπορεί ξαφνικά να μη πληρώνει.
Πριν την τελευταία ενοικίαση έκαναν δάνειο οι ιδιοκτήτες και αυτό το δάνειο έπρεπε να ξεπληρωθεί. Ο τρόπος να ξεπληρωθεί ήταν μέσω των ενοικίων. Όταν λοιπόν ο ενοικιαστής σταμάτησε να πληρώνει προέκυψαν διάφορα οικονομικά προβλήματα, ο πατέρας μου από τη λύπη του πέθανε….. έπρεπε λοιπόν να αποφασίσουμε να το πουλήσουμε, όχι για να κατεδαφιστεί, αλλά για να εξοφληθεί το δάνειο. Πουλήθηκε λοιπόν με τα γνωστά αποτελέσματα.

Πώς νιώσατε το 2005 όταν κατεδαφίστηκε;
Αν σου πω ότι στεναχωρήθηκα αφάνταστα τη μέρα που κατεδαφιζόταν, δεν θα είναι αλήθεια.
Η αλήθεια είναι πως η μεγαλύτερη μου στεναχώρια ήταν την μέρα που το ξενοδοχείο έκλεισε τις πόρτες του για πρώτη φορά, μετα απο τόσο χρόνια, για να ανακαινιστεί και να ενοικιαστεί. Εκείνη τη μέρα όταν πέρασα απ’ έξω και το είδα για πρώτη φορά κλειστό, μετά από τόσα χρόνια, με πήραν τα κλάματα.
Για μένα εκείνο ήταν το τέλος. Όταν έφυγε ο πατέρας μου από μέσα. Έτσι λοιπόν, όταν κατεδαφίστηκε ήταν ήδη μισοπεθαμένο για μένα….Ξέρεις, ήταν σαν να έβλεπα ένα δικό μου άνθρωπο να βασανίζεται άρρωστος και μετά να έρχεται ο θάνατος…