Γράφει η Ελένη Μωυσέως
Απόφοιτος Παντείου Πανεπιστημίου, Διεθνών Ευρωπαϊκών Σπουδών
Εmail: elenicymois@yahoo.gr
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), έχει την έδρα της στην Φρανκφούρτη. Η ΕΚΤ ιδρύθηκε ως πυρήνας του Ευρωσυστήματος και του Ευρωπαικού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ).
Η ΕΚΤ και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες εκτελούν από κοινού τα καθήκοντα που τους έχουν ανατεθεί. Η ΕΚΤ διαθέτει νομική προσωπικότητα σύμφωνα με το δημόσιο διεθνές δίκαιο. Το ΕΣΚΤ αποτελείται από την ΕΚΤ και τις εθνικές κεντρικές τράπεζες (ΕθνΚΤ) όλων των κρατών μελών της ΕΕ, είτε έχουν υιοθετήσει το ευρώ είτε όχι.
Το ευρώ εισήχθη την 1η Ιανουαρίου 1999 τα τρία πρώτα χρόνια, ήταν ένα άυλο νόμισμα, το οποίο χρησιμοποιούνταν μόνο για λογιστικούς σκοπούς. Τα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα ευρώ τέθηκαν σε κυκλοφορία την 1η Ιανουαρίου 2002 και αντικατέστησαν, τα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα των εθνικών νομισμάτων. Σήμερα, τα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα ευρώ έχουν ισχύ νόμιμου χρήματος σε 17 από τα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων υπερπόντιων διαμερισμάτων, εδαφών και νησιών τα οποία είτε αποτελούν μέρος κάποιας χώρας της ζώνης του ευρώ είτε συνδέονται με αυτή. Οι χώρες αυτές απαρτίζουν τη ζώνη του ευρώ. Το Μονακό, ο Άγιος Μαρίνος και η Πόλη του Βατικανού χρησιμοποιούν επίσης το ευρώ βάσει επίσημης συμφωνίας με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Η Ανδόρρα, το Μαυροβούνιο και το Κοσσυφοπέδιο χρησιμοποιούν και αυτές το ευρώ, αλλά χωρίς επίσημη συμφωνία.
Από την 1η Ιανουαρίου 1999 η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) είναι υπεύθυνη για άσκηση της νομισματικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ .Η ζώνη του ευρώ έγινε πραγματικότητα όταν η ευθύνη για την άσκηση νομισματικής πολιτικής εκχωρήθηκε από τις εθνικές κεντρικές τράπεζες 11 κρατών μελών της ΕΕ στην ΕΚΤ τον Ιανουάριο του 1999. Η Ελλάδα έγινε μέλος το 2001 και η Κύπρος το 2008. Η δημιουργία της ζώνης του ευρώ και η ίδρυση ενός υπερεθνικού οργάνου, της ΕΚΤ, αποτέλεσε βασικό στάδιο στη μακρόχρονη και πολύπλοκη πορεία προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
Προκειμένου να ενταχθούν στη ζώνη του ευρώ, οι 17 χώρες έπρεπε να πληρούν τα κριτήρια σύγκλισης τα οποία θα ισχύουν και για άλλα κράτη μέλη της ΕΕ προτού υιοθετήσουν το ευρώ. Τα κριτήρια θέτουν τις οικονομικές και νομικές προϋποθέσεις για την συμμετοχή στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση και αυτά είναι:
α) η εξέλιξη των τιμών , «επίτευξη υψηλού βαθμού σταθερότητας τιμών· αυτό καταδεικνύεται από ένα ποσοστό πληθωρισμού του κράτους αυτού που προσεγγίζει το αντίστοιχο ποσοστό των τριών, το πολύ, κρατών μελών με τις καλύτερες επιδόσεις από άποψη σταθερότητας τιμών».
β) οι δημοσιονομικές εξελίξεις, «σταθερότητα των δημόσιων οικονομικών· αυτό καταδεικνύεται από την επίτευξη δημοσιονομικής κατάστασης χωρίς υπερβολικό δημοσιονομικό έλλειμμα, κατά την έννοια του άρθρου 126 παράγραφος 6».
γ) η εξέλιξη της συναλλαγματικής ισοτιμίας
δ) η εξέλιξη των μακροπρόθεσμων επιτοκίων «Το κριτήριο της σύγκλισης των επιτοκίων, που αναφέρεται στο άρθρο 140, παράγραφος 1, τέταρτη περίπτωση της εν λόγω Συνθήκης, σημαίνει ότι το υπό παρατήρηση κράτος μέλος, επί διάστημα ενός έτους πριν από την εξέταση, έχει μέσο ονομαστικό μακροπρόθεσμο επιτόκιο το οποίο δεν υπερβαίνει εκείνο των τριών, το πολύ, κρατών μελών με τις καλύτερες επιδόσεις από άποψη σταθερότητας τιμών, περισσότερο από 2 ποσοστιαίες μονάδες. Τα επιτόκια υπολογίζονται βάσει μακροπρόθεσμων ομολόγων του δημοσίου ή συγκρίσιμων χρεογράφων, λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορές των εθνικών ορισμών».
Η ΕΚΤ διοικείται από:
1) το διοικητικό συμβούλιο ,το οποίο καθορίζει τις κατευθυντήριες γραμμές και λαμβάνει τις αναγκαίες αποφάσεις για την εκπλήρωση των καθηκόντων που έχουν ανατεθεί στο ΕΣΚΤ. Απαρτίζεται από τα μέλη της εκτελεστικής επιτροπής και τους διοικητές των κεντρικών τραπεζών της ευρωζώνης.
2) την εκτελεστική επιτροπή η οποία θέτει σε εφαρμογή τη νομισματική πολιτική σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές και τις αποφάσεις που θεσπίζονται από το διοικητικό συμβούλιο. Απαρτίζεται από τον πρόεδρο, τον αντιπρόεδρο και τέσσερα μέλη οι οποίοι διορίζονται με κοινή συμφωνία από τις κυβερνήσεις των κρατών μελών σε επίπεδο αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων για μια θητεία οκτώ ετών η οποία δεν είναι ανανεώσιμη.
Η ανεξαρτησία της ΕΚΤ έγκειται στην διάταξη που ορίζει ότι ούτε η ΕΚΤ, ούτε οι εθνικές κεντρικές τράπεζες, ούτε κανένα μέλος των οργάνων λήψης απόφασης των ιδρυμάτων αυτών δεν ζητάει αλλά ούτε και δέχεται υποδείξεις από τα κοινοτικά όργανα ή από κυβέρνηση κράτους μέλους ή από άλλο οργανισμό.
Η πλήρης ανεξαρτησία της έναντι των κυβερνήσεων και του Κοινοβουλίου ανταποκρίνεται στην γερμανική αντίληψη περι ανεξαρτησίας της κεντρικής τράπεζας η οποία ουσιαστικά επιβλήθηκε στα υπόλοιπα κράτη μέλη προκειμένου να δεκτή η Γερμανία να θυσιάσει το νόμισμα της για χάρη του ευρώ.
